Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

to sing

  • 1 sing.

    Латинско-русский словарь > sing.

  • 2 idem

    īdem, ĕădem, ĭdem [is + -dem (particule)]    - à l'acc. sing.: eumdem (eundem), eamdem (eandem); au gén. plur. eorumdem (eorundem), earumdem (earundem).    - voir la déclinaison    - Inscr.: nom. masc. sing. isdem et eidem -- dat. sing. idem -- dat. fém. sing. eaedem -- nom. masc. plur. idem ---- Lucr. Virg. Ov. dat. et abl. plur. isdem. [st1]1 [-] le même, la même...    - idem vultus, Cic.: le même visage.    - amicus est tanquam alter idem, Cic.: un ami est comme un autre nous-mêmes.    - idem + un pronom: ego, tu, hic, ille, iste, qui.    - est boni viri, quem eundem sapientem licet dicere, haec duo tenere in amicitia, Cic. Lael.: il appartient à l'homme de bien, que l'on peut appeler sage, d'observer ces deux lois sur l'amitié.    - quibus perpetuo esset iisdem in vallo permanendum, Caes. BG. 7: car ils devaient demeurer sans cesse au retranchement.    - beneficentia, quam eandem benignitatem appellari licet, Cic. Off. 1: la bienfaisance, que l'on peut appeler bonté.    - apud scriptores senatoresque eorundem temporum, Tac. An. 2: dans les récits des historiens et des sénateurs qui ont vécu à la même époque. [st1]2 [-] de nouveau, encore, une seconde fois.    - ego idem recreavi, Cic.: c'est encore moi qui ai ranimé... [st1]3 [-] et en même temps, aussi, à la fois, également.    - viros fortes, magnanimos, eosdem bonos et simplices esse volumus, Cic. Off. 1, 19, 63: nous voulons que les hommes soient courageux et d'âme grande **et les mêmes bons et sans détours** = et également bons et sans détours.    - audacissimus est idemque prudentissimus: il est à la fois très hardi et très prudent.    - oratio grandis et eadem faceta, Cic.: éloquence noble et en même temps pleine d'agrément.    - quae qui recipit, recipiat idem necesse est timiditatem et ignaviam, Cic. Tusc. 3: celui qui admet cela, admet aussi forcément sa lâcheté et sa faiblesse.    - quid praeclarum non idem arduum? Cic. Tusc. 3: quelle chose remarquable n'est en même temps difficile?    - musici qui erant iidem poetae, Cic.: les musiciens qui étaient aussi des poètes.    - ne ego incautus, qui cum Academico et eodem rhetore congredi conatus sum! Cic. Nat. 2: quelle ne fut pas mon imprudence quand je me suis risqué à lutter contre un Académicien qui est également rhéteur! [st1]4 [-] néammoins, pourtant, mais en revanche, par contre.    - multi qui volnera exceperunt fortiter et tulerunt, iidem dolorem morbi ferre non possunt, Cic. Tusc. 2, 65: nombreux sont ceux qui reçoivent des blessures et les supportent courageusement, mais qui ne peuvent pas supporter la douleur de la maladie. [st1]5 [-] idem... qui... ou idem... ac... ou idem... atque... ou idem... et... ou idem... ut...: le même que.    - eodem cibo quo milites vescebatur, Lhom.: il mangeait la même nourriture que les soldats.    - servi ejus, qui moribus isdem essent quibus dominus, Cic. Verr. 2, 3: ses esclaves, qui avaient les mêmes manières que leur maître.    - utor eisdem libris ac tu: je me sers des mêmes livres que toi.    - eisdem libris utor quibus tu (s.-ent. uteris): je me sers des mêmes livres que toi.    - iisdem fere verbis ut actum disputatumque est, Cic. Tusc. 2, 9: presque dans les mêmes termes qu'on employa dans la discussion.    - avec le datif - idem facit occidenti, Hor.: il fait la même chose que quelqu'un qui tue.    - eādem aliis sopitu' quiete est, Lucr. 3, 1038: il dort du même sommeil que les autres (= il est mort).    - non idem illis censere, Cic. Fam. 9: ne pas avoir le même avis qu'eux. [st1]6 [-] tournures remarquables.    - sentire unum atque idem, Cic.: avoir un sentiment unanime.    - eodem loco res est quasi..., Cic.: l'affaire est au même point que si...    - eādem (s.-ent. viā), Liv. Cic.: par le même chemin.    - eādem, Plaut.: par le même moyen.    - idem, n. sing. + gén.: tibi idem consilii do quod... Cic. Fam. 9, 2: je te donne le même conseil que...    - idem juris quod, Cic. Balb. 12, 29: le même droit que...
    * * *
    īdem, ĕădem, ĭdem [is + -dem (particule)]    - à l'acc. sing.: eumdem (eundem), eamdem (eandem); au gén. plur. eorumdem (eorundem), earumdem (earundem).    - voir la déclinaison    - Inscr.: nom. masc. sing. isdem et eidem -- dat. sing. idem -- dat. fém. sing. eaedem -- nom. masc. plur. idem ---- Lucr. Virg. Ov. dat. et abl. plur. isdem. [st1]1 [-] le même, la même...    - idem vultus, Cic.: le même visage.    - amicus est tanquam alter idem, Cic.: un ami est comme un autre nous-mêmes.    - idem + un pronom: ego, tu, hic, ille, iste, qui.    - est boni viri, quem eundem sapientem licet dicere, haec duo tenere in amicitia, Cic. Lael.: il appartient à l'homme de bien, que l'on peut appeler sage, d'observer ces deux lois sur l'amitié.    - quibus perpetuo esset iisdem in vallo permanendum, Caes. BG. 7: car ils devaient demeurer sans cesse au retranchement.    - beneficentia, quam eandem benignitatem appellari licet, Cic. Off. 1: la bienfaisance, que l'on peut appeler bonté.    - apud scriptores senatoresque eorundem temporum, Tac. An. 2: dans les récits des historiens et des sénateurs qui ont vécu à la même époque. [st1]2 [-] de nouveau, encore, une seconde fois.    - ego idem recreavi, Cic.: c'est encore moi qui ai ranimé... [st1]3 [-] et en même temps, aussi, à la fois, également.    - viros fortes, magnanimos, eosdem bonos et simplices esse volumus, Cic. Off. 1, 19, 63: nous voulons que les hommes soient courageux et d'âme grande **et les mêmes bons et sans détours** = et également bons et sans détours.    - audacissimus est idemque prudentissimus: il est à la fois très hardi et très prudent.    - oratio grandis et eadem faceta, Cic.: éloquence noble et en même temps pleine d'agrément.    - quae qui recipit, recipiat idem necesse est timiditatem et ignaviam, Cic. Tusc. 3: celui qui admet cela, admet aussi forcément sa lâcheté et sa faiblesse.    - quid praeclarum non idem arduum? Cic. Tusc. 3: quelle chose remarquable n'est en même temps difficile?    - musici qui erant iidem poetae, Cic.: les musiciens qui étaient aussi des poètes.    - ne ego incautus, qui cum Academico et eodem rhetore congredi conatus sum! Cic. Nat. 2: quelle ne fut pas mon imprudence quand je me suis risqué à lutter contre un Académicien qui est également rhéteur! [st1]4 [-] néammoins, pourtant, mais en revanche, par contre.    - multi qui volnera exceperunt fortiter et tulerunt, iidem dolorem morbi ferre non possunt, Cic. Tusc. 2, 65: nombreux sont ceux qui reçoivent des blessures et les supportent courageusement, mais qui ne peuvent pas supporter la douleur de la maladie. [st1]5 [-] idem... qui... ou idem... ac... ou idem... atque... ou idem... et... ou idem... ut...: le même que.    - eodem cibo quo milites vescebatur, Lhom.: il mangeait la même nourriture que les soldats.    - servi ejus, qui moribus isdem essent quibus dominus, Cic. Verr. 2, 3: ses esclaves, qui avaient les mêmes manières que leur maître.    - utor eisdem libris ac tu: je me sers des mêmes livres que toi.    - eisdem libris utor quibus tu (s.-ent. uteris): je me sers des mêmes livres que toi.    - iisdem fere verbis ut actum disputatumque est, Cic. Tusc. 2, 9: presque dans les mêmes termes qu'on employa dans la discussion.    - avec le datif - idem facit occidenti, Hor.: il fait la même chose que quelqu'un qui tue.    - eādem aliis sopitu' quiete est, Lucr. 3, 1038: il dort du même sommeil que les autres (= il est mort).    - non idem illis censere, Cic. Fam. 9: ne pas avoir le même avis qu'eux. [st1]6 [-] tournures remarquables.    - sentire unum atque idem, Cic.: avoir un sentiment unanime.    - eodem loco res est quasi..., Cic.: l'affaire est au même point que si...    - eādem (s.-ent. viā), Liv. Cic.: par le même chemin.    - eādem, Plaut.: par le même moyen.    - idem, n. sing. + gén.: tibi idem consilii do quod... Cic. Fam. 9, 2: je te donne le même conseil que...    - idem juris quod, Cic. Balb. 12, 29: le même droit que...
    * * *
        Idem, eadem, idem. idem masc. ge. producit primam: idem neut. corripit. Genit. eiusdem: eidem: eundem, eandem, idem: eodem, eadem, eodem. Eidem vel iidem, eaedem, eadem: eorundem, earundem, eorundem: eisdem vel iisdem: eosdem, easdem, eadem: eisdem vel iisdem. Le mesme.
    \
        Idem animus nunc est. Plaut. La mesme affection.
    \
        Idem es ecastor qui soles. Plaut. Tu es tout tel que tu soulois.
    \
        Praesens, absensque idem erit. Terent. Il sera tout un, soit que son maistre y soit, soit qu'il n'y soit pas.
    \
        Idem ego. Plaut. Idem ego sum salus, fortuna, lux, laetitia, gaudium. Moymesme.
    \
        Cedo nunc eiusdem illius inimici mei de me eodem concionem. Cic. De cestuy là mesme.
    \
        - similiorem mulierem Magisque eandem, quam nostrae est ea, non reor Deos facere posse. Plaut. Plus pareille.
    \
        - ne faceres idem Quod vulgus seruorum solet, dolis vt me deluderes. Terent. Ce mesme que, etc.
    \
        Huic eidem Sopatro iidem inimici. Cic. A cestuy mesme.
    \
        Eodem pacto quo huc accessi, abscessero. Plaut. Ainsi.
    \
        Idem dicere semper. Cic. Estre tousjours de mesme opinion.
    \
        Quibus hoc praecipiendum videtur, vnum scilicet et idem quod caeteris omnibus. Cic. Une mesme chose.
    \
        Vno eodem tempore. Cic. En un mesme temps.
    \
        Alter idem. Cic. Un autre soymesme.
    \
        Eosdem esse oratorios numeros qui sunt poetici. Cic. Semblables.
    \
        Dianam et Lunam eandem esse putant. Cic. Ils pensent que c'est un tout.
    \
        Peripatetici iidem olim qui Academici. Cic. Ce sont ceulx mesme qui, etc.
    \
        Hoc est fere idem quod illud. Cic. Ceci et cela sont presque tout un.
    \
        Quam ego pari atque in eadem laude ponam. Cic. Je l'estime autant l'un que l'autre.
    \
        Iidem iidem, ea forma qua dicimus Alii alii. Cic. Videmus quosdam qui iidem ornate et grauiter, iidem versute ac subtiliter dicerent. Les mesmes.
    \
        Sed quomodo iidem dicitis non omnia deos persequi? iidem vultis, etc. Cic. Vous mesmes.
    \
        Et idem, vel Idemque, Emphasis. Cic. Splendida et grandis, et eadem in primis faceta oratio. Avec ce.
    \
        Qui, idem. Cic. Quam Vlysses Deli se palmam vidisse dicit, hodie monstrant eandem. Celle mesme.
    \
        Duo musici, qui erant quondam iidem poetae. Cic. Touts deux poetes.
    \
        Idem valet ac si pater iudicaret. Cic. C'est autant que si, etc. C'est tout un comme si, etc.
    \
        Eodem modo componito, atque spiram. Cato. Tout ainsi que, etc.
    \
        Cum caeteris idem aetatis nobilibus. Tacit. D'une mesme aage.
    \
        Idem virium. Tacit. Mesme force.

    Dictionarium latinogallicum > idem

  • 3 pars

    pars, partis, f. (abl. sing. -e; gén. plur. -ĭum)    - gén. sing. partus, Inscr. --- acc. sing. partim, Cic. de Or. 2, 22, 94; Liv. 26, 46, 8; 31, 36, 9; 23, 11, 11; Sall. J. 89, 1; Sall. H. 2, 41, 1 --- abl. sing. parti, Plaut. Men. 3, 2, 14; Varr. R. R. 1, 13, 5; Lucr. 1, 1113; 4, 515 --- nom. plur. parteis, Varr. L. L. 5, 4, 21 --- gén. plur. partum, Caes. ap. Charis. [st1]1 [-] partie, part, portion, lot; part, portion (de nourriture); période, moment.    - quarta pars: le quart.    - tertia pars: le tiers.    - hinc duas partes acies occupabant duae, Caes. BC. 1: de cet espace, les deux armées occupaient les deux tiers.    - illa pars urbis, Cic. Verr. 5: cette partie de la ville (ce quartier).    - dimidia pars: la moitié.    - duae partes frumenti, Cic. Verr. 3: deux tiers de blé.    - in parte verum videtur, Quint. 2: cela paraît vrai en partie.    - patronorum in parte expeditior, in parte difficilior interrogatio est, Quint. 5: pour les avocats de l'accusé, il est à la fois plus facile et plus difficile d'interroger.    - equiti avidius vescenti partes suas misit, Suet.: il jeta sa portion sur un chevalier qui mangeait avec trop d'avidité.    - in omnibus vitae partibus, Cic.: dans toutes les circonstances de la vie.    - acc. de relation -- magnam partem: pour une grande partie, en grande partie.    - magnam enim partem ex iambis nostra constat oratio, Cic. Or. 56: c'est en grande partie d'iambes qu'est composée notre prose.    - maximam partem ad arma trepidantes, Liv. 9: la plupart courant fébrilement aux armes.    - maximam partem lacte atque pecore vivunt, Caes. BG. 4: ils vivent principalement du lait et de la chair des troupeaux.    - bonam partem, Lucr. 6: pour une bonne part. [st1]2 [-] part (dans un bénéfice), intérêt (dans une entreprise).    - magnas partes habuit publicorum, Cic. Rab. Post. 2: il eut une large part des revenus publics.    - eripere partes carissimas a Caesare, Cic.: enlever à César de précieuses parts de bénéfice.    - dare partis (amicis), Cic.: donner des parts (à ses amis), les intéresser dans des entreprises. [st1]3 [-] côté, point, région, contrée; côté, direction, sens.    - quo? ad Orientisne partis? Cic. Mur. 41: où? dans les pays d'Orient?    - in extremis partibus orbis, Ov. Tr. 3: aux extrémités du monde.    - poma, quae candida parte, parte rubent, Ov. M. 3: les fruits, blancs d'un côté, sont rouges de l'autre.    - in eam partem ferebatur oratione, ut omnino disputaret nullam artem esse dicendi, Cic. de Or. 1: dans la chaleur de la discussion, il s'avançait jusqu'à soutenir qu'il n'y a pas d'art de parler.    - has litteras scripsi in eam partem, ne... Cic. Att. 16: j'ai écrit dans l'intention d'empêcher que...    - moveo his rebus omnibus, sed in eam partem, uti salvi sint vobiscum omnes, Cic. Cat. 4: je suis affecté par tout cela, mais c'est avec la volonté de les sauver tous avec vous.    - mitiorem in partem interpretari, Cic. Mur.: interpréter dans un sens plus favorable.    - nihil est ab omni parte beatum, Hor. O. 2: il n'est rien dont le bonheur soit accompli de tout point. [st1]4 [-] partie, cause (dans un procès); parti, cause, faction politique.    - in utramque partem disputare, Cic. Off. 3: discuter dans les deux sens, examiner le pour et le contre.    - advocati partis adversae, Quint.: les avocats de la partie adverse.    - nullius partis esse, Cic.: n'être d'aucun parti.    - partes Caesaris defendere, Cic. Phil. 13: défendre le parti de César.    - civis bonarum partium: un citoyen du bon parti.    - transire in partes, Tac.: passer dans un parti.    - ducere aliquem in partes, Tac.: attirer qqn dans son parti. [st1]5 [-] ordin. au plur. rôle (d'un acteur); emploi, fonctions, devoir, office, charge, mission.    - partes agere: jouer un rôle.    - cur partes seni poeta dederit, quae sunt adulescentium, Ter. Heaut.: (demander) pourquoi le poète a confié à un vieillard un rôle qui est celui des jeunes gens.    - primas partis qui aget, is erit Phormio, Ter. Phorm.: celui qui tiendra le premier rôle, ce sera Phormion.    - qui est secundarum aut tertiarum partium, Cic.: celui qui remplit le second ou le troisième rôle.    - tuum est hoc munus, tuae partes, Cic.: c'est ta mission, ton rôle.    - aliae sunt legati partes atque imperatoris, Caes. BC. 3: le rôle du lieutenant est autre que celui du général en chef.    - pars defensoris est posita in refutatione, Quint. 5: le rôle du défenseur est de réfuter.    - partes meae non desiderabuntur, Cic.: je ne faillirai pas à ma tâche.    - venire ad partes suas, Ov.: se rendre à son devoir. [st1]6 [-] quelques tournures remarquables    - pars... pars...: les uns... les autres.    - pars... alii...: les uns... les autres...    - pro mea parte: pour ma part.    - maxima parte: pour la plus grande partie.    - omnibus partibus: à tous égards.    - multis partibus: à beaucoup d'égards.    - nulla parte: nullement, en aucune façon.    - ex parte: en partie, pour une part.    - ex parte gaudeo, Cic. Q. Fr. 3: je me réjouis pour une part.    - magna ex parte: en grande partie.    - ex omnibus partibus: de tous côtés.    - una ex parte: d'un côté.    - voir partim (acc. adverbial).
    * * *
    pars, partis, f. (abl. sing. -e; gén. plur. -ĭum)    - gén. sing. partus, Inscr. --- acc. sing. partim, Cic. de Or. 2, 22, 94; Liv. 26, 46, 8; 31, 36, 9; 23, 11, 11; Sall. J. 89, 1; Sall. H. 2, 41, 1 --- abl. sing. parti, Plaut. Men. 3, 2, 14; Varr. R. R. 1, 13, 5; Lucr. 1, 1113; 4, 515 --- nom. plur. parteis, Varr. L. L. 5, 4, 21 --- gén. plur. partum, Caes. ap. Charis. [st1]1 [-] partie, part, portion, lot; part, portion (de nourriture); période, moment.    - quarta pars: le quart.    - tertia pars: le tiers.    - hinc duas partes acies occupabant duae, Caes. BC. 1: de cet espace, les deux armées occupaient les deux tiers.    - illa pars urbis, Cic. Verr. 5: cette partie de la ville (ce quartier).    - dimidia pars: la moitié.    - duae partes frumenti, Cic. Verr. 3: deux tiers de blé.    - in parte verum videtur, Quint. 2: cela paraît vrai en partie.    - patronorum in parte expeditior, in parte difficilior interrogatio est, Quint. 5: pour les avocats de l'accusé, il est à la fois plus facile et plus difficile d'interroger.    - equiti avidius vescenti partes suas misit, Suet.: il jeta sa portion sur un chevalier qui mangeait avec trop d'avidité.    - in omnibus vitae partibus, Cic.: dans toutes les circonstances de la vie.    - acc. de relation -- magnam partem: pour une grande partie, en grande partie.    - magnam enim partem ex iambis nostra constat oratio, Cic. Or. 56: c'est en grande partie d'iambes qu'est composée notre prose.    - maximam partem ad arma trepidantes, Liv. 9: la plupart courant fébrilement aux armes.    - maximam partem lacte atque pecore vivunt, Caes. BG. 4: ils vivent principalement du lait et de la chair des troupeaux.    - bonam partem, Lucr. 6: pour une bonne part. [st1]2 [-] part (dans un bénéfice), intérêt (dans une entreprise).    - magnas partes habuit publicorum, Cic. Rab. Post. 2: il eut une large part des revenus publics.    - eripere partes carissimas a Caesare, Cic.: enlever à César de précieuses parts de bénéfice.    - dare partis (amicis), Cic.: donner des parts (à ses amis), les intéresser dans des entreprises. [st1]3 [-] côté, point, région, contrée; côté, direction, sens.    - quo? ad Orientisne partis? Cic. Mur. 41: où? dans les pays d'Orient?    - in extremis partibus orbis, Ov. Tr. 3: aux extrémités du monde.    - poma, quae candida parte, parte rubent, Ov. M. 3: les fruits, blancs d'un côté, sont rouges de l'autre.    - in eam partem ferebatur oratione, ut omnino disputaret nullam artem esse dicendi, Cic. de Or. 1: dans la chaleur de la discussion, il s'avançait jusqu'à soutenir qu'il n'y a pas d'art de parler.    - has litteras scripsi in eam partem, ne... Cic. Att. 16: j'ai écrit dans l'intention d'empêcher que...    - moveo his rebus omnibus, sed in eam partem, uti salvi sint vobiscum omnes, Cic. Cat. 4: je suis affecté par tout cela, mais c'est avec la volonté de les sauver tous avec vous.    - mitiorem in partem interpretari, Cic. Mur.: interpréter dans un sens plus favorable.    - nihil est ab omni parte beatum, Hor. O. 2: il n'est rien dont le bonheur soit accompli de tout point. [st1]4 [-] partie, cause (dans un procès); parti, cause, faction politique.    - in utramque partem disputare, Cic. Off. 3: discuter dans les deux sens, examiner le pour et le contre.    - advocati partis adversae, Quint.: les avocats de la partie adverse.    - nullius partis esse, Cic.: n'être d'aucun parti.    - partes Caesaris defendere, Cic. Phil. 13: défendre le parti de César.    - civis bonarum partium: un citoyen du bon parti.    - transire in partes, Tac.: passer dans un parti.    - ducere aliquem in partes, Tac.: attirer qqn dans son parti. [st1]5 [-] ordin. au plur. rôle (d'un acteur); emploi, fonctions, devoir, office, charge, mission.    - partes agere: jouer un rôle.    - cur partes seni poeta dederit, quae sunt adulescentium, Ter. Heaut.: (demander) pourquoi le poète a confié à un vieillard un rôle qui est celui des jeunes gens.    - primas partis qui aget, is erit Phormio, Ter. Phorm.: celui qui tiendra le premier rôle, ce sera Phormion.    - qui est secundarum aut tertiarum partium, Cic.: celui qui remplit le second ou le troisième rôle.    - tuum est hoc munus, tuae partes, Cic.: c'est ta mission, ton rôle.    - aliae sunt legati partes atque imperatoris, Caes. BC. 3: le rôle du lieutenant est autre que celui du général en chef.    - pars defensoris est posita in refutatione, Quint. 5: le rôle du défenseur est de réfuter.    - partes meae non desiderabuntur, Cic.: je ne faillirai pas à ma tâche.    - venire ad partes suas, Ov.: se rendre à son devoir. [st1]6 [-] quelques tournures remarquables    - pars... pars...: les uns... les autres.    - pars... alii...: les uns... les autres...    - pro mea parte: pour ma part.    - maxima parte: pour la plus grande partie.    - omnibus partibus: à tous égards.    - multis partibus: à beaucoup d'égards.    - nulla parte: nullement, en aucune façon.    - ex parte: en partie, pour une part.    - ex parte gaudeo, Cic. Q. Fr. 3: je me réjouis pour une part.    - magna ex parte: en grande partie.    - ex omnibus partibus: de tous côtés.    - una ex parte: d'un côté.    - voir partim (acc. adverbial).
    * * *
        Pars, partis, foe. gen. Terent. Part, Portion, Partie.
    \
        Nullius philosophiae partis ignarus. Cic. Il n'y a partie de philosophie qu'il ne congnoisse, Il ha totale et entiere congnoissance de la philosophie.
    \
        Sensus partem si vllam habes. Cic. Si tu as quelque peu de, etc.
    \
        Pars spectatorum. Plaut. Une partie de ceulx qui regardent.
    \
        Palma in nulla parte terrarum gignitur, nisi in calida. Plin. En nulle part du monde.
    \
        - vtinam esset mihi Pars aequa amoris tecum. Terent. Que de ta part, ou de ton costé tu m'aimasses autant que je t'aime.
    \
        Amplectitur plures partes genus. Cic. Comprend.
    \
        Distribuere partibus aliqua. Cic. Par parties.
    \
        Facere partes. Cic. Partir et portionner, Faire les parts.
    \
        In ambas partes se findit via. Virgil. Un chemin fourché.
    \
        Intelligebam non esse nobis illas partes tenendas propter Antronium. Cic. Qu'il n'estoit pas bon que allissions par ce costé là, Que allissions ceste part, Par ce quartier là.
    \
        Vocari in partem curarum. Tacit. Estre appelé et associé pour avoir sa part du soing et de la charge.
    \
        Omni a parte timetur. Ouid. De toutes parts, De touts costez.
    \
        Ab Orientis partibus virtutis tuae lumen vt eluceat, opto. Cic. Des parties d'Orient, Du costé, et Du quartier, ou Du pays d'Orient, ou de Levent.
    \
        A Meridianis partibus. Plin. Des pays Meridionaux.
    \
        Pars magna, quod et Bona pars dicitur. Plaut. Une grande partie, La plus part des gents.
    \
        - multa pars mei Vitabit libitinam. Horat. La plus grande et meilleure partie de moy ne mourra point, c'est à scavoir l'ame.
    \
        Pars multa, pro Plerique. Horat. Une grande partie de gents.
    \
        Optima pars lucis mensae est data. Ouid. La plus grande partie du jour a esté employee à la table.
    \
        Magna ex parte. Plin. Le plus souvent.
    \
        Ex magna parte Ciceronem, quantus est, fecit. Quintil. Pour la plus grande partie, Pour la plus part.
    \
        Parte, ablatiuus: pro Partim. Plaut. En partie.
    \
        Quid si duabus partibus doceo te amplius frumenti abstulisse, quam Pop. Rom. misisse? Cic. Deux fois plus.
    \
        Non multum, nec vniuersum cibum, sed partibus et paulatim praebere conuenit. Columel. Par partie, ou A plusieurs fois.
    \
        Plus media parte. Ouid. Plus de la moitié.
    \
        Ex parte. Quintil. En partie, D'un costé.
    \
        Ex parte gaudeo. Cic. En partie.
    \
        Ex altera parte. Cic. D'autre part.
    \
        In parte. Quintilianus, Patronorum in parte expeditior, in parte difficilior interrogatio est. En partie.
    \
        In omnes partes. Cic. Totalement, En quelque maniere que ce soit, En toutes sortes et manieres.
    \
        In optimam partem accipere. Cic. Prendre en bonne part et en bien.
    \
        Ne expers partis esset de nostris bonis. Terent. A fin qu'il ne fust point sans se sentir de quelque portion de noz biens.
    \
        In partem aliquos vocare. Cic. Leur bailler leur part.
    \
        Euocatur inflammatio in partes quae coniunctae sunt. Cels. Aux parties prochaines.
    \
        Pro virili parte. Ouid. Autant qu'on peult.
    \
        Pro sua quisque parte. Cic. Chascun pour sa part, ou Chascun de son costé, ou Chascun selon son povoir.
    \
        In his artibus pro mea parte versor. Cic. De tout mon povoir, Tant que je puis.
    \
        Parsque sanitatis est, vomitum esse suppressum. Cels. C'est un commencement de guarison.
    \
        Mors in beneficii partem numeretur. Cic. Pour plaisir et benefice.
    \
        Pars, pro Partim. Tranquillus, Milites, pars victoriae fiducia, pars ignominiae dolore, ad omnem laetitiam audaciamque processerant. En partie.
    \
        Pars, pro Vxore. Plautus, Satur nunc loquitur de me, et de parti mea. De ma partie.
    \
        Partes primas agere in comoediis. Terent. Estre le principal personnage d'une farce.
    \
        Est aliqua mea pars virilis. Cic. Je y parti pour une teste, Je y ay ma part.
    \
        Priores partes habere apud aliquem. Teren. Avoir le grand et principal credit envers aucun, Avoir le premier lieu.
    \
        In parte aliqua haerere apud aliquam. Terent. Demeurer, ou Estre aucunement en sa grace.
    \
        Tibi istius generis in scribendo priores partes tribuo, quam mihi. Cic. Je te donne le loz de mieulx escrire que moy.
    \
        Meae partes sunt. Cic. C'est mon office et ma charge, C'est à moy à faire.
    \
        Si erit bellum, meae partes non desiderabuntur. Cic. Je ne fauldray point de faire mon office et debvoir, On ne me trouvera point en faulte de faire mon debvoir, On n'aura point occasion de se plaindre de moy.
    \
        Non sunt meae partes id facere. Cic. Ce n'est point à moy à faire cela.
    \
        Partes alicuius agere. Teren. Faire l'office et charge d'un autre.
    \
        Actutum partes defendas tuas. Plaut. Defens ta cause et ton droict.
    \
        Duras fratris partes praedicas. Terent. A ce que tu dis, mon frere à fort affaire.
    \
        Nostrae parti timeo, quid hic respondeat. Terent. De nostre costé, De nostre part.
    \
        Subire partes. Quintil. Entreprendre une charge.
    \
        Parte vtraque audita. Plin. iunior. Les deux parties ouyes. C'est en matiere de procez.
    \
        Pars diuersa, vel aduersa. Quintil. Partie adverse.
    \
        Partes Caesaris defenderunt. Cic. Ils ont tenu et defendu le parti de Cesar, Ils ont favorizé à Cesar, Ils ont esté de son costé.
    \
        Ab iis qui Romanae partis erant. Liu. Qui estoyent du costé des Romains, et tenoyent leur parti.
    \
        Descendere in partes. Tacit. Se mettre du parti, Se partializer, ou formalizer.
    \
        Ducere aliquem in partes. Tacit. L'induire à estre d'un parti.
    \
        Habebat in partibus Pallantem. Tacit. Il avoit Pallas de son parti et de sa faction, ou de sa bende, Pallas estoit de son costé.
    \
        Tutari partes alicuius. Horat. Se formalizer pour aucun, Defendre son parti.

    Dictionarium latinogallicum > pars

  • 4 cano

    căno, cĕcĭni, cantum (ancient imp. cante = canite, Carm. Sal. ap. Varr. L. L. 7, § 37 Müll.; fut. perf. canerit = cecinerit, Lib. Augur. ap. Fest. s. v. rumentum, p. 270 ib.; perf. canui = cecini, acc. to Serv. ad Verg. G. 2, 384, predominant in concino, occino, etc.—Examples of sup. cantum and part. cantus, canturus, a, um, appear not to be in use; the trace of an earlier use is found in Paul. ex Fest. p. 46 Müll.: canta pro cantata ponebant;

    once canituri,

    Vulg. Apoc. 8, 13), 3, v. n. and a. [cf. kanassô, kanachê, konabos; Germ. Hahn; Engl. chanticleer; kuknos, ciconice; Sanscr. kōkas = duck; Engl. cock], orig. v. n., to produce melodious sounds, whether of men or animals; later, with a designation of the subject-matter of the melody, as v. a., to make something the subject of one ' s singing or playing, to sing of, to celebrate, or make known in song, etc.
    I. A.
    Of men:

    si absurde canat,

    Cic. Tusc. 2, 4, 12; Plin. Ep. 3, 18, 9:

    celebrare dapes canendo,

    Ov. M. 5, 113:

    si velim canere vel voce vel fidibus,

    Cic. Div. 2, 59, 122; Quint. 5, 11, 124; 1, 8, 2; Gell. 19, 9, 3:

    quemadmodum tibicen sine tibiis canere non possit,

    Cic. de Or. 2, 83, 338; cf.:

    tibia canentum,

    Lucr. 4, 587; 5, 1384; Cic. Tusc. 1, 2, 4; Quint. 1, 10, 14:

    curvo calamo,

    Cat. 63, 22:

    harundine,

    Ov. M. 1, 683; Suet. Caes. 32:

    cithara,

    Tac. A. 14, 14:

    lituus quo canitur,

    Cic. Div. 1, 17, 30; Verg. E. 2, 31:

    movit Amphion lapides canendo,

    Hor. C. 3, 11, 2; Serv. ad Verg. G. 2, 417 al.; Cic. Brut. 50, 187.—
    2.
    Of the faulty delivery of an orator, to speak in a sing-song tone:

    inclinată ululantique voce more Asiatico canere,

    Cic. Or. 8, 27; cf. canto and canticum.—
    B.
    Of animals (usu. of birds, but also of frogs), Varr. L. L. 5, § 76 Müll.:

    volucres nullă dulcius arte canant,

    Prop. 1, 2, 14; Cic. Div. 1, 7, 12:

    merula canit aestate, hieme balbutit,

    Plin. 10, 29, 42, § 80; 10, 32, 47, § 89:

    ranae alio translatae canunt,

    id. 8, 58, 83, § 227.—Of the raven, Cic. Div. 1, 7, 12.—Esp., of the crowing of a cock:

    galli victi silere solent, canere victores,

    to crow, Cic. Div. 2, 26, 56; v. the whole section; id. ib. 2, 26, 56, § 57; Col. 8, 2, 11; Plin. 10, 21, 24, § 49 (cf. also cantus):

    gallina cecinit, interdixit hariolus (the crowing of a hen being considered as an auspicium malum),

    Ter. Phorm. 4, 4, 27.—

    In the lang. of the Pythagoreans, of the heavenly bodies (considered as living beings),

    the music of the spheres, Cic. N. D. 3, 11, 27.—
    C.
    Transf., of the instruments by which, or ( poet.) of the places in which, the sounds are produced, to sound, resound:

    canentes tibiae,

    Cic. N. D. 2, 8, 22:

    maestae cecinere tubae,

    Prop. 4 (5), 11, 9:

    frondiferasque novis avibus canere undique silvas,

    and the leafy forest everywhere resounds with young birds, Lucr. 1, 256; Auct. Aetn. 295.
    II. A.
    With carmen, cantilenam, versus, verba, etc., to sing, play, rehearse, recite:

    cum Simonides cecinisset, id carmen, quod in Scopam scripsisset,

    Cic. de Or. 2, 86, 352:

    carmina quae in epulis canuntur,

    id. Brut. 18, 71:

    in eum (Cossum) milites carmina incondita aequantes eum Romulo canere,

    Liv. 4, 20, 2:

    Ascraeum cano carmen,

    Verg. G. 2, 176; Suet. Caes. 49; Curt. 5, 1, 22: canere versus, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 36 Müll. (Ann. v. 222 Vahl.); Cic. Or. 51, 171; id. Brut. 18, 71:

    neniam,

    Suet. Aug. 100: idyllia erôtika, Gell. 19, 9, 4, § 10:

    verba ad certos modos,

    Ov. F. 3, 388:

    Phrygium,

    Quint. 1, 10, 33 Spald.—The homog. noun is rarely made the subject of the act. voice:

    cum in ejus conviviis symphonia caneret,

    Cic. Verr. 2, 3, 44, § 105.—
    2.
    Prov.
    a.
    Carmen intus canere, to sing for one ' s self, i. e. to consult only one ' s own advantage, Cic. Verr. 2, 1, 20, § 53; id. Agr. 2, 26, 68; v. Aspendius.—
    b.
    Cantilenam eandem canis, like the Gr. to auto adeis asma, ever the old tune, Ter. Phorm. 3, 2, 10; v. cantilena.—
    B.
    With definite objects.
    a.
    In gen., to sing, to cause to resound, to celebrate in song, to sing of, Lucr. 5, 328:

    laudes mortui,

    Varr. L. L. 7, § 70 Müll.:

    canere ad tibiam clarorum virorum laudes atque virtutes,

    Cic. Tusc. 4, 2, 3; Quint. 1, 10, 10; 1, 10, 31; Liv. 45, 38, 12:

    puellis carmine modulato laudes virtutum ejus canentibus,

    Suet. Calig. 16 fin.:

    dei laudes,

    Lact. 6, 21, 9:

    deorum laudes,

    Val. Max. 1, 8, ext. 8.—So with de:

    canere ad tibicinem de clarorum hominum virtutibus,

    Cic. Tusc. 1, 2, 3 (cf. cantito):

    praecepta,

    Hor. S. 2, 4, 11:

    jam canit effectos extremus vinitor antes,

    Verg. G. 2, 417 Wagn. N. cr.:

    nil dignum sermone,

    Hor. S. 2, 3, 4:

    quin etiam canet indoctum,

    id. Ep. 2, 2, 9:

    grandia elate, jucunda dulciter, moderata leniter canit,

    Quint. 1, 10, 24; Cat. 63, 11:

    Io! magna voce, Triumphe, canet,

    Tib. 2, 5, 118; Ov. Tr. 4, 2, 52; cf. Hor. C. 4, 2, 47:

    haec super arvorum cultu pecorumque canebam,

    Verg. G. 4, 559 Wagn.: et veterem in limo ranae cecinere querelam, croaked (according to the ancient pronunciation, kekinere kuerelam, an imitation of the Aristophanic Brekekekex; v. the letter C), id. ib. 1, 378; Lucr. 2, 601:

    anser Gallos adesse canebat,

    Verg. A. 8, 656:

    motibus astrorum nunc quae sit causa, canamus,

    Lucr. 5, 510:

    sunt tempestates et fulmina clara canenda,

    id. 6, 84.—
    b.
    With pers. objects ( poet. and in post-Aug. prose):

    canitur adhuc barbaras apud gentes (Arminius),

    Tac. A. 2, 88:

    Herculem... ituri in proelia canunt,

    id. G. 2:

    Dianam,

    Cat. 34, 3:

    deos regesve,

    Hor. C. 4, 2, 13:

    Liberum et Musas Veneremque,

    id. ib. 1, 32, 10:

    rite Latonae puerum,

    id. ib. 4, 6, 37;

    1, 10, 5: plectro graviore Gigantas, Ov M. 10, 150: reges et proelia,

    Verg. E. 6, 3; Hor. C. 4, 15, 32:

    arma virumque,

    Verg. A. 1, 1:

    pugnasque virosque,

    Stat. Th. 8, 553:

    maxima bella et clarissimos duces,

    Quint. 10, 1, 62.—Very rarely, to celebrate, without reference to song or poetry:

    Epicurus in quădam epistulă amicitiam tuam et Metrodori grata commemoratione cecinerat,

    Sen. Ep. 79, 13.—Esp. of fame, to trumpet abroad:

    fama facta atque infecta canit,

    Verg. A. 4, 190:

    fama digna atque indigna canit,

    Val. Fl. 217 al. —And prov., to sing or preach to the deaf:

    non canimus surdis,

    Verg. E. 10, 8: praeceptorum, quae vereor ne vana surdis auribus cecinerim. Liv. 40, 8, 10.—
    C.
    Since the responses of oracles were given in verse, to prophesy, foretell, predict.
    a.
    In poetry:

    Sibylla, Abdita quae senis fata canit pedibus,

    Tib. 2, 5, 16; cf.:

    horrendas ambages,

    Verg. A. 6. 99; 3, [p. 280] 444:

    fera fata,

    Hor. C. 1, 15, 4; cf. id. Epod. 13, 11; id. S. 2, 5, 58; Tib. 1, 7, 1; cf. id. 3, 3, 36; 1, 6, 50; Hor. C. S. 25:

    et mihi jam multi crudele canebant Artificis scelus,

    Verg. A. 2, 124; Hor. S. 1, 9, 30.—
    b.
    In prose:

    ut haec quae nunc fiunt, canere di inmortales viderentur,

    Cic. Cat. 3, 8, 18:

    non haec a me tum tamquam fata... canebantur?

    id. Sest. 21, 47:

    eum, qui ex Thetide natus esset, majorem patre suo futurum cecinisse dicuntur oracula,

    Quint. 3, 7, 11; Just. 11, 7, 4; 7, 6, 1; Tac. A. 2, 54; id. H. 4, 54:

    cecinere vates, idque carmen pervenerat ad antistitem fani Dianae,

    Liv. 1, 45, 5; 5, 15, 4 sq.; 1, 7, 10; Tac. A. 14, 32; Liv. 30, 28, 2; cf. Nep. Att. 16, 4; cf.

    of philosophers, etc.: ipsa memor praecepta Canam,

    Hor. S. 2, 4, 11 Orell. ad loc.; cf.:

    quaeque diu latuere, canam,

    Ov. M. 15, 147.
    III.
    In milit. lang., t. t., both act. and neutr., of signals, to blow, to sound, to give; or to be sounded, resound.
    A.
    Act.:

    bellicum (lit. and trop.) canere, v. bellicus: classicum, v. classicus: signa canere jubet,

    to give the signal for battle, Sall. C. 59, 1; id. J. 99, 1:

    Pompeius classicum apud eum (sc. Scipionem) cani jubet,

    Caes. B. C. 3, 82.— Absol. without signum, etc.: tubicen canere coepit, Auct. B. Afr. 82; cf. Flor. 4, 2, 66.—
    B.
    Neutr.:

    priusquam signa canerent,

    Liv. 1, 1, 7:

    ut attendant, semel bisne signum canat in castris,

    id. 27, 47, 3 and 5; 23, 16, 12;

    24, 46 (twice): repente a tergo signa canere,

    Sall. J. 94, 5; Liv. 7, 40, 10; Verg. A. 10, 310; Flor. 3, 18, 10:

    classicum apud eos cecinit,

    Liv. 28, 27, 15.—
    2.
    Receptui canere, to sound a retreat:

    Hasdrubal receptui propere cecinit (i. e. cani jussit),

    Liv. 27, 47, 2; Tac. H. 2, 26.— Poet.:

    cecinit jussos receptus,

    Ov. M. 1, 340.—And in Livy impers.:

    nisi receptui cecinisset,

    if it had not sounded a counter-march, Liv. 26, 44, 4:

    ut referrent pedem, si receptui cecinisset,

    id. 3, 22, 6.—
    b.
    Trop.:

    revocante et receptui canente senatu,

    Cic. Phil. 12, 3, 8:

    ratio abstrahit ab acerbis cogitationibus a quibus cum cecinit receptui,

    id. Tusc. 3, 15, 33:

    antequam (orator) in has aetatis (sc. senectutis) veniat insidias, receptui canet,

    Quint. 12, 11, 4.
    Examples for the signif.
    to practice magic, to charm, etc., found in the derivv. cantus, canto, etc., are entirely wanting in this verb.

    Lewis & Short latin dictionary > cano

  • 5 canō

        canō cecinī, —, ere (P. perf. supplied by canto)    [1 CAN-].    I. Intrans, to utter melodious notes, make music, sing, sound, play.—Of men: celebrare dapes canendo, O.: tibicen sine tibiis canere non possit: harundine, O.: imitari Pana canendo, V.: Movit Amphion lapides canendo, H.: ad tibicinem de virtutibus, etc.: ululanti voce more Asiatic<*> canere, to chant, use sing-song.—Prov.: non canimus surdis, preach to the deaf, V.—Of birds, etc.: galli victi silere solent, canere victores, to crow: gallina cecinit, interdixit hariolus (a bad omen), T.—Of the owl, to hoot, V.—Meton., of instruments or a piece of music, to sound, resound, be played: canentes tibiae: cum in conviviis symphonia caneret: maestae tubae, Pr.—Of signals, to sound, be sounded, resound: semel bisne signum canat in castris, L.: repente a tergo signa canere, S.: Signa canunt, V.: classicum apud eos cecinit, L.: receptui canere, to sound a retreat, Cs.: Hasdrubal receptui propere cecinit, L.: nisi receptui cecinisset, sounded a counter-march, L.—Fig.: revocante et receptui canente senatu.—    II. Trans. with cognate acc., to sing, play, rehearse, recite, compose: id carmen: in eum carmina incondita, L.: versūs: verba ad certos modos, O.: praecepta, H.: indoctum, H.: Haec super arvorum cultu, V. — Of frogs: veterem querellam, croaked, V. — Prov.: Cantilenam eandem canis, ever the old tune, T.—With definite obj, to sing, celebrate in song, sing of, praise: virorum laudes: suas laudes, L.: reges et proelia, V.: Quas strages Turnus Ediderit, V.: Herculem, Ta.: Liberum et Musas, H.: plectro graviore Gigantas, O.: arma virumque, V.: (fama) facta atque infecta canit, trumpets, V.—Prov.: vana surdis auribus, L.—Of oracles or diviners, to give response (in verse), prophesy, foretell, predict, utter: horrendas ambages, V.: fera fata, H.: Artificis scelus, V.: haec quae nunc fiunt: Sibylla quae senis fata canit pedibus, Tb.: te mater aucturum caelestium numerum cecinit, L.: quae nunc usu veniunt, N.: Hoc signum cecinit missuram creatrix (sc. se), V.: quaeque diu latuere, O.: cecinere vates, idque carmen pervenerat, etc., L. — Of signals, to blow, sound, give: tubicines signa canere, give the signal for battle, S.: classicum apud eum cani iubet, Cs.: bellicum, call to arms: Gallos adesse, signalled, V.—Poet.: (bucina) cecinit iussos receptūs, O.
    * * *
    I
    canere, cani, canitus V
    sing, celebrate, chant; crow; recite; play (music)/sound (horn); foretell
    II
    canere, cecini, cantus V
    sing, celebrate, chant; crow; recite; play (music)/sound (horn); foretell

    Latin-English dictionary > canō

  • 6 bonus

    bonus (arch. duonus, s. S. 852), a, um, Compar. melior, -ius, Genet. -ōris, Superl. optimus (v. opto), a, um, gut seiner Natur u. seinem Wesen nach (Ggstz. malus), fast in allen Beziehungen entsprechend dem griech. ἀγαθός (Ggstz. κακός), I) adi.: A) gut sowohl in physischer als auch in geistiger Hinsicht, trefflich, tüchtig, brav u. dgl., 1) an sich gut, bonae aedes, boni postes, Plaut.: nummi boni (Ggstz. nummi adulterini), Cic.: calamus, Cic.: agrum meliorem in his regionibus habet nemo, Ter.: optimum argentum, vortrefflich gearbeitetes, Cic. – vox, Quint.: bonā esse voce, Plaut. – memoria (Gedächtnis) b., Cic.: si meliore memoriā es, velim scire, ecquid de te recordere, Ter. – bona carmina (Ggstz. mala c.), Hor.: verba suā naturā bona aut mala (versch. v. bona verba unten no. I, A, 2, l), Cic.: verba valde bona, Cic.: bona dicta, Witze, Enn. fr.: scripta optima Graecorum, Hor.: omnia meliora facere, vervollkommnen, Cic. Tusc. 1, 1. – ars b., artes b., lobenswerte-, edle Eigenschaft, -Eigenschaften, Sing. b. Quint., Plur. b. Sall. u. Tac. (vgl. Spalding Quint. 12, 1, 7). – bonae res, das Gute (Ggstz. aliena ac nihil profutura), Sall. Iug. 1, 5. – adulescentes bonā indole praediti, Cic.: vir egregio ingenio bonisque omnibus disciplinis, Gell. – optimum est! vortrefflich! Plaut. (s. Brix Plaut. capt. 696).

    Insbes.: a) = καλός der äußern Erscheinung nach gut, hübsch, schön, forma bona, Ter. u. Varr., melior, Hor.: cervix b., Suet.: M. Lepidus iuvenis formā, quam mente melior, Vell.: mulier bona aspectu, Ambros. ep. 27. no. 16. – b) von Geburt gut, von guter Abkunft, vornehm, angesehen, auch mit ethischem Nebenbegr. des Rechtlichen, Achtungswerten, wie honett, bono genere natus, Plaut. u. Cic. u. (Ggstz. malo genere natus) Cornif. rhet.: illam civem esse Atticam, bonis prognatam, honetter Leute Kind, Ter. – c) zum Geschäft gut, tüchtig, geschickt, brav, wacker, α) übh.: gubernator, gladiator, imperator, Cic.: dux, Ov.: poëta, Cic.: non boni, sed imperiti medici, Cels.: übtr., stilus optimus et praestantissimus dicendi magister, Cic. – m. Abl., hic iaculo bonus, hic longe fallente sagittā, Verg.: et proelio strenuus erat et consilio bonus, Sall. (vgl. im folg. pace belloque b.). – u. bonus (geschickt, kundig) m. Infin., Verg. ecl. 5, 1. Val. Flacc. 1, 438. Sil. 14, 453: u. so so melior (geeigneter, brauchbarer, tüchtiger) m. Infin., Pers. 4, 16. Lucan. 8, 381. Sil. 1, 681. Val. Flacc. 1, 424. Claud. IV. cons. Hon. 541; de nupt. Hon. et Mar. 314: u. optimus m. Infin., Stat. silv. 2, 3, 70. – subst., boni, tüchtige Männer, Cic. Tusc. 1, 110. – β) zum Kampfe, im Kriege tüchtig, wacker, brav (Ggstz. malus, ignavus, s. Dietsch Sall. Iug. 86, 3), meist subst., iuxta boni malique, strenui et imbelles inulti obtruncari, Sall.: pari periculo, sed famā impari boni atque ignavi erant, Sall.: optimus quisque cadere aut sauciari, Sall. – m. Abl., vir pace belloque b., Liv.: bonus militiā, Tac.: bello meliores (Ggstz. rudes), Sall.: Pisidae optimi bello, Liv. Vgl. Fabri Sall. Iug. 13, 1. Drak. Liv. 4, 2, 2. Kießl. Tac. ann. 1, 3.

    2) in bezug auf die Empfindung, das Befinden, die Lage jmds., gut, trefflich, frisch, gesund, angenehm, günstig, glücklich, a) v. phys.. u. geistigen Befinden, gut, trefflich, gesund, valetudo bona, Cic., optima, Caes. – mens b., vernünftiger, gesunder Verstand (Ggstz. furor), Liv. u.a.: numquid vis? D. mentem vobis meliorem dari, Ter. – animus b., ein ruhiger, gelassener Sinn, Plaut.: bono animo esse, guten Mutes sein, Cic. u.a. (bes. oft es bono animo u. bono animo es, sei guten Muts, Komik., Varr. u. Apul.; s. Hildebr. Apul. met. 7, 12. p. 567): bonum animum (Mut) habere, Liv., de Numidia, Sall. – b) v. phys. Eigenschaften u. Zuständen, gut, frisch, gesund, color (Gesichtsfarbe), Lucr. u. (Ggstz. malus) Ov.: melior sanguis (Jugendblut) dabat, Verg.: aetas bona, das frische Alter = die Jugend (Ggstz. aetas mala), Cic. u. (der Tiere) Varr. – v. Lust u. Witterung, caelum b., Cato: bona et certa tempestas, Cic.: tempestas melior, via peior, Hor. – c) v. Örtl.: Th. Non in loco emit perbono has (aedes)? Tr. Immo optimo. Plaut.: amnis doctus iter melius, Hor. – d) v. unschädlichen Dingen, gesund, heilsam, unschädlich, vinum, Cels.: aquae, Prop. – e) v. den Sinnen angenehmen Dingen, gut, köstlich, edel, regio rebus opima bonis, Lucr.: bonis rebus explere, Lucr.: optimis rebus uti, in jeder Hinsicht auf das beste (feinste) eingerichtet sein, Nep. – grandi pecuniā et re bonā multā (mit vielen Kostbarkeiten) copiosus, Gell. – optima quaedam (Ggstz. vilia et minuta), Plin. ep. 2, 6, 2. – insbes., bonae res, wie τὰ ἀγαθά, köstliche Sachen, d.i. köstliche Salben, Leckerbissen, Delikatessen, Nep.: cena b., Catull.: cenarum bonarum assectator, Sen. – f) v. Nachrichten u. Gerüchten, gut, angenehm, günstig, nuntii b., Plaut.: bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est, Cic. – g) v. Gesinnung u. Denkart, et quorum melior sententia menti, Verg. – h) v. Lebens-u. Gemütszuständen, fama b. (ευδοξία), guter Ruf, Cic. (vgl. fama): optimae opinionis vir, ICt. – cum bona gratia, s. grātia. – cum b. venia, u. bl. bonā veniā, s. venia. – spes b., Cic. u.a. (vgl. spes). – i) v. menschl. Handlungen, Verhältnissen u. Lagen, gut = nützlich, verdienstlich, bona facta, Tac.: exemplum b., Tac.: alcis operā optimā fortissimāque usum esse, Caes.: bonā fortique operā eorum se ad eam diem usum, Liv.: bonam operam navare adversus alqm, Aur. Vict. – od. gut = gedeihlich, günstig, glücklich, bona initia (Ggstz. mali eventus), Sall.: bonus eventus, Varr.: exitus boni, Hor.: haec omnia meliores habebunt exitus, Cic.: fata b., Hor.: fatis melioribus uti, Verg.: salutis bonae si quid, Cic.: raro simul hominibus bonam fortunam bonamque mentem dari, Liv.: b. mors, ein glücklicher, leichter Tod, Plin. ep.: b. navigatio, Cic. u. Val. Max. – bonae res, günstige, glückliche Umstände od. Lage, Glück (Ggstz. malae), Plaut., Cic. u. Liv.: res et fortunae tuae... quae quidem cotidie faciliores mihi et meliores videntur, Cic. – in bonam partem, in optimam partem accipere (vgl. accipio), Cic. – k) v. der Zeit, gut = günstig, glücklich, froh, heiter, dies b., Ov., Sen. u. Petr.: optima quaeque dies miseris mortalibus aevi prima fugit, Verg.: bona hora, Petr.: bonas horas male collocare, Mart. – endlich l) v. Vorbedeutungen u. allem, was dazu gehört, gut = Glück bringend, günstig, von guter Vorbedeutung, auspicium b., Cic.: meliore opus est auspicio, Plaut.: omine cum bono, Catull.: bona cum alite, Catull.: ite bonis avibus, Ov. – v. der Rede, dicamus bona verba, Tibull.: linguis animisque favete; nunc dicenda bono sunt bona verba die, Ov.: dah. übtr., bona verba quaeso, nur gemach! Ter. Andr. 204. – u. die Eingangsformeln: quod bonum faustum felix fortunatumque sit, Cic.: quod bonum atque fortunatum sit, Plaut.: quod bonum faustumque sit tibi domuique tuae, Caesar Auguste, Suet.: venerare, ut nobis haec habitatio bona fausta felix fortunataque evenat, Plaut. trin. 40 sq. – u. vor Edikten: bonum factum, Heil u. Glück! Suet. (vgl. die Auslgg. zu Suet. Caes. 80, 2): bonum factum, ut edicta mea servetis, wohlan denn, nehmt in Obacht usw., Plaut.

    3) in bezug auf Zweck u. Gebrauch gut, d.i. tauglich, geeignet, zweckmäßig, bequem, aetas tironum plerumque melior, taugt besser, Cic. Tusc. 2, 38. – mit ad u. Akk.: terra cuiusmodi sit refert, et ad quam rem bona aut non bona sit, Varr.: campi militi Romano ad proelium boni, Tac. – m. Dat., ager frugum fertilis, bonus pecori, Sall.: quia mons pecori bonus alendo erat, Liv.: civitatibus suis quidem non boni (für ihre St. nicht von Segen), sed etc., Cic. de or. 3, 139. – dah. bonum est, es hilft, Cato. – quod mihi erit bonum atque commodum, bequem u. leicht für mich, Ter. – melius est m. 2. Sup., vitatu quidque petitu sit melius, Hor. sat. 1, 4, 116. – optimus est m. 2. Sup., quist amor cultu optumus, Plaut. mil. 101: bes. optimum factu esse, Cic. ep. 7, 3, 1. Cic. II. Verr. 1, 67 u. 136; Cat. 1, 29. Caes. b.G. 4, 30, 2. Liv. 38, 22, 2. – u. bonum est (es ist gut, ersprießlich, geraten, heilsam) m. Infin., Plaut. Curc. 176. Publ. Syr. sent. 47 R2: bonum atque utile est m. Acc. u. Infin., Dict. Cret. 2, 22: u. bonum videtur m. Infin., Augustin. conf. 8, 1: u. melius est m. Infin., Cic. ep. 9, 18, 2; de legg. 3, 54: u. erit melius m. Infin. perf. act., Liv. 3, 41, 3; 3, 48, 2: u. optimum est m. Infin., Caes. b.G. 2, 10, 4: u. optimum factu videtur m. Infin., Sall. Iug. 107, 5: u. optimum videtur m. Acc. u. Infin., Liv. 3, 4, 10 u. 27, 4, 3: u. optimum factu credens od. ratus m. Infin., Sall. Cat. 32, 1; 55, 1; 57, 5: u. (id) optimum est (ist am geratensten) m. folg. ut u. Konj., Plaut. trin. 486. Callistr. dig. 4, 2, 13: u. hoc mihi factu est optimum m. folg. ut u. Konj., Plaut. aul. 582: u. optimum est m. bl. Konj., Plaut. Men. 947 (dazu Brix mehr Belege).

    4) übtr. auf den Grad einer Menge, gut = ziemlich, nicht unbeträchtlich, ansehnlich, bona pars hominum, Hor.: bonam partem sermonis in hunc diem differre, Cic.: u. verb. bonam magnamque partem ad se attulit, Ter.: sit bona librorum copia, Hor.

    B) in moral. Hinsicht gut, 1) im allg., gutartig, brav, bieder, redlich, rechtschaffen, zuverlässig, ehrenhaft, treu, ehrlich (s. Dietsch u. Fabri Sall. Iug. 5, 5), a) v. Gesinnung u. Handlungsweise, ingenio bono esse, Ter.: ob mores bonos, Cels.: bono animo in populum Rom. esse, Caes.: consilio bono, in guter Absicht, Cic.: fides b., bonā fide, s. 1. fidēs. – conscientia b., Quint., conscientia optima, Plin. ep. – bona atque honesta amicitia, Sall.: societas b., Tac.: – causa b., Cic.: ratio bona cum perdita confligit, Cic. – bona pars tui, v. Geist (Ggstz. corpus), Sen.: u. so optima pars hominis, Cic.: u. quod est optimum in nobis, Lact., u. quod in homine praestantissimum et optimum est, Cic. Vgl. Bünem. Lact. 1, 7, 13. p. 49 sq. – b) v. Pers., bonus auctor, Cic.: u. so auctor valde bonus, auctor optimus, Cic.: M. Lepidus iuvenis formā quam mente melior, Vell.: boni fidelesque socii, Liv.: in foro infimo boni homines et dites ambulant, in medio, ibi ostentatores meri, Plaut.: naturā optimus, Sen.: fecit (homines) ex malis bonos, ex bonis optimos, Capitol. – bes. oft vir bonus u. subst. bl. bonus, der brave, biedere, rechtliche, wohlgesinnte, honette Mann, der Biedermann, Ehrenmann, auch ironisch (s. Sorof Cic. de or. 2, 85. Jordan Cic. Caecin. 16. p. 171), negant quemquam esse bonum virum nisi sapientem, Cic.: hoc autem celandi genus quale sit et cuius hominis, quis non videt? certe non aperti, non simplicis, non ingenui, non iusti, non viri boni; versuti potius, obscuri, astuti, fallacis etc., Cic.: pessimus atque optimus vir, Quint.: iustis autem et fidis hominibus, id est bonis viris, ita fides habetur, ut etc., Sall.: vir gratus bonusque, Liv., od. gratus homo et vir bonus, Cic.: ipso homo melior non est, es gibt keinen braveren Mann als ihn, Petr.: tanto melior! (Ggstz. tanto nequior), wir »desto besser!« (s. Wagner Ter. heaut. 549): homines optimi, die guten (lieben) Leutchen (iron.), Cic.: viri boni est misereri, Cic. – subst. (vgl. Dietsch Sall. Iug. 42, 3), proprium est boni recte facere, Quint. 5, 10, 64: bonus tantum modo segnior fit, ubi neglegas, malus improbior, Sall.: Plur., minor vis bonis quam malis inest, Plin. ep.: boni, Ggstz. nefandi (die Ruchlosen), Ov. – u. im Voc. in der Anrede, mein guter, braver, wackerer, wie ὠγαθέ, ὠγαθοί, α) in freundlicher Anrede: dux bone, Hor.: optimi viri, Cic.: o bone, Hor. u. Pers.: bone, Hor.: boni, Hor. – β) mit Ironie: bone vir, sauberer Bursche, Plaut, u. Ter.: quid ais, bone (du sauberer) custos defensorque provinciae? Cic.: boni, ihr lieben Leutchen, Hor. Vgl. Brix Plaut. capt. 951. Spengel Ter. Andr. 616. Fritzsche u. Heindorf Hor. sat. 2, 2, 1. Drak. Sil. 2, 240. – u. Bonus = Χρηστός, der »Redliche«, als Beiname des Phocion, Nep. Phoc. 1, 1.

    2) insbes.: a) politisch gut-, wohlgesinnt, patriotisch gesinnt, loyal, gemeinsinnig, d.i. in Rom = aristokratisch gesinnt, in Athen usw. = demokratisch gesinnt, ut eum, quem bonum civem semper habuisset, bonum virum (rechtl. M.) esse pateretur, Cic.: bonus et fortis civis (Ggstz. aut timidus aut sibi potius consulens), Cic.: boni cives, boni viri (Ggstz. seditiosus civis), Cic.: qui ita suum consulem observavit, ut et illi quaestor bonus et vobis omnibus optimus civis videretur, Cic.: pars (Partei) melior (Ggstz. pars deterior), Liv. – subst., ein Gutgesinnter, ein Patriot, loyaler Bürger, Sing. u. Plur. b. Cic. u.a.: omnes boni, Cic.: boni complures, Sall.: fautor et cultor bonorum, Liv.: so auch optimi viri, achtbare Patrioten, Cic.: u. ironisch, etsi propediem video bonorum (Patrioten), id est lautorum et lo upletium (Leuten, die gern gut leben u. volle Beutel haben) urbem refertam fore, Cic. ad Att. 8, 1, 3. – b) sittlich gut = sittsam, keusch, tugendhaft, quid dicas, nullam mulierem bonam esse, Plaut.: femina, Cic.: virgo, coniunx, Catull.: pueri boni malique, Catull. – amor, Catull. – c) gutmütig, uneigennützig, von Hetären, die kein Geld nehmen, expedit bonas esse vobis, Ter.: at bona, quae nec avara fuit, Tibull. – d) gütig = gnädig, gewogen, gefällig, des bonus veniam, Hor.: vos Manes este boni, Verg.: di boni! als Ausruf, Komik, u. Cic. (s. Spengel Ter. Andr. 338): bone deus, Augustin. conf. 2, 6, 12. – hic si, quā modeste munifico esse licet, vellet bonus atque benignus esse, Hor. – m. Dat., vicinis bonus esto, Cato: sis bonus o felixque tuis, Verg. – m. in u. Akk., eo velim uti possem bono in me, Cic. – dah. als Beiname des Jupiter, Iuppiter Optimus Maximus, abgekürzt OM. ( nicht Maximus Optimus, s. Cic. de nat. deor. 2, 64), Cic. u.a. – u. Bona Dea, s. bes. S. 846. – optimus zuw. noch durch Advv. gesteigert, wie: satis opt., Aur. Vict. Caes. 39, 26: valde opt., Plin. Val. 3, 3: plane opt., Apul. de dogm. Plat. 2, 19: perquam optimus, Itala psalm. 22, 5 (b. Cypr. ep. 63, 12). – / vulg. Genet. Sing. Femin. bone, Corp. inscr. Lat. 10, 1231 (a 490 p. Chr.): arch. Dat. Sing. Femin. bonai, Corp. inscr. Lat. 6, 54: arch. Nomin. Plur. bonei, Catull. 61, 232 Schw.: arch. Dat. Plur. boneis, Corp. inscr. Lat. 1, 1194 u. 10, 600. Plaut. Poen. 1216 cod. Ambr. – Kompar. arch. Akk. meliosem, Varr. LL. 7, 27. Paul. ex Fest. 122, 2 = 87, 25 Thewr. (nach Bugges Vorschlag): Abl. Sing. gew. meliore, doch auch meliori, Act. fr. Arv. aus dem J. 101. I. lin. 73. Corp. inscr. Lat. 8, 1183 (aber Cic. Quinct. 4 Kayser und Müller meliore): arch. Dat. od. Abl. Plur. meliosibus, Paul. ex Fest. 264, 6. – Superl. auch gedehnt opitumus, Corp. inscr. Lat. 1, 1016: opitimus, Corp. inscr. Lat. 6, 2440. – Superl. bonissimus od. melissimus ungebr. nach Varr. LL. 8, 75 u. 76; doch bonissima femina, Corp. inscr. Lat. 5, 342*. – arch. Nbf. duōnus, Paul. ex Fest. 67, 1. Cn. Marc. carm. bei Fest. 165 (a), 30; vgl. Gloss. II, 56, 56 ›duonus, ἀγαθός‹: Genet. Plur. duonoro(m), Corp. inscr. Lat. 1, 32.

    II) subst., bonum, ī, n., Kompar. melius, n., 1) das Gute = die gute Beschaffenheit, der gute Zustand usw., ni vis boni in ipsa inesset forma, Ter.: in bonum vertere, sich zum Guten wenden, zum Guten ausschlagen, Caes.u. Liv.: mutare in deterius aut in melius, Sen.: mutari in melius (von Pers.), Tac.: perniciosa illorum consilia fortuna deflexit in melius, Sen.: pleraque ab saevis adulationibus aliorum in melius flexit, wußte die bessere Seite herauszukehren, Tac.: reficere in melius et in maius, verbessern u. vergrößern, Plin. ep.: it in melius valetudo principis, es geht besser mit der G. des F., Tac. – 2) wie το ἀγαθόν, bonum, ī, n., u. wie τὰ ἀγαθά, Plur. bona, ōrum, n., das Gut, das Gute, a) übh. jedes phys., geistige u. moralische Gut, Glücksgut, Glück, körperl., geist. u. moral. Vorzug, Talent, Tugend, übh. alles, was gut, recht u. löblich ist (Ggstz. malum), α) Sing.: bonum breve est, Nov. fr.: sapiens et bonum ferre potest modice et malum fortiter aut leviter, Varr. fr.: aut honoribus aucti aut re familiari, aut si aliud quippiam nacti sumus fortuiti boni aut depulimus mali etc., Cic.: forma bonum fragile est, Ov.: summum bonum erae esse putabam hunc Pamphilum, Ter.: bonum tuum concoquas, genieße dein Glück, Petr.: nihil melius homini sit a dis immortalibus datum, kein größeres Gut, Cic. – bonum naturale, angeborenes Talent, Nep. – bonum mentis est virtus, Cic.: bonum tuum auge et exorna, dein Gutes (deine Vorzüge, deine Tugenden), Sen. – ius bonumque, was recht u. gut ist, Sall.: aequum et bonum u. dgl., s. aequus (oben S. 194). – summum bonum, das höchste Gut (im philosoph. Sinne), Cic.: a bono honestoque in pravum abstrahi, Sall.: boni honestique sectator, Dict. – bonum! als Ausruf, etwa »du meine Güte!« Apul. met. 10, 16. – β) Plur.: tria genera bonorum: maxima animi, secunda corporis, externa tertia, Cic.: bona malaque corporis, Suet.: bona animi, Cic., Sen. u.a. (Ggstz. bona corporis et externa, Sall.): bona aut mala, Vorzüge oder Fehler, Sall.: aber bona malaque vestra, euer Wohl und Wehe, Tac.: acer bonorum et vitiorum suorum iudex, Cic.: ingenii multa bona, Sall.: eloquentiae, ingenii studiique bona, Quint.: bona pacis, Tac. – mala fugere, sequi bona, Cic. – dividere bona diversis, Gutes vom Schädlichen trennen, Hor.: omnes omnia bona dicere, sie sagten alles Gute von mir, Ter. Andr. 97: bona omnia optare od. precari alci, lauter Heil u. Segen, Plaud. rud. 639. Liv. 24, 16, 10: meliora praetervolant, deteriora succedunt, Sen. ep. 108, 25. – di melius duint, di meliora velint od. ferant u. dgl., s. deus. – b) Gut, Güter, Vermögen, Reichtum, -tümer, nur im Plur. (vgl. Cic. parad. 1, 7), bona fortunaeque, Cic.: omnium fortunae et bona, Cic.: bona, fortunae, possessiones omnium, Cic.: b. patria, Cic.: b. paterna et avita, Cic.: bona aliena, Cic.: bona privata, Cic.: bona caduca, Stat.: bonorum omnium heres, Universalerbe, Liv.: divisa inter creditores bona, Tac.: haec Heraclii bona verbo redigere (einziehen), re dissipare, Cic.: alqm patriis bonis evertere od. exturbare, Cic.: ea bona huic Heraclio utenda ac possidenda tradere, Cic. – dah. esse in bonis, im Besitz der Güter (einer Erbschaft) sein, Cic. ep. 13, 30, 1 (dagegen Cic. Tusc. 5, 28: qui sint in bonis, nullo adiuncto malo, d.i. die im Besitze u. Genusse von [phys.- u. moral.] Gütern aller Art sind): u. in dieser Bedtg. habere in bonis, ICt.: dagegen esse in bonis alcis, im Besitze jmds. sein, jmdm. angehören, ICt. – c) bonum, das Gute = der Nutzen, Vorteil, die Belohnung u. dgl., nullā boni spe, ohne sich etwas Gutes zu versehen, Tac.: quis enim ullam ullius boni spem haberet in eo? sollte sich von ihm etw. G. versehen? Cic.: quid mihi sit boni (was sollte es mir helfen), si mentiar, Plaut.: cui bono fuisset, wenn es zum Nutzen gereicht hätte, zugute gekommen wäre, Cic.: quibus occidi patrem bono fuit, Cic. – bonum publicum, der Staatsvorteil, das Staatswohl, das allgemeine Beste (Ggstz. malum publicum), hoc ita si fiat, publico fiat bono, Plaut.: bene gerere rem bono publico, Plaut.: bonum publicum simulantes, Sall.: ne ira obstaret bono publico, Liv.: privato usui bonum publicum postponitur, Tac. – so auch commune bonum, das gemeine Wohl (Beste), non desinemus communi bono operam dare, Sen. de otio 1 (28), 4.

    lateinisch-deutsches > bonus

  • 7 triumvir

    triumvir, virī, m. (tres n. vir), der Triumvir, Plur. triumvirī ( auch tresviri u. III viri geschr.), ein aus drei Mitgliedern bestehendes Beamtenkollegium, die Dreimänner, Triumvirn, I) (tresviri) als Vorsteher über die Gefängnisse, Plaut. Amph. 156 u.a. – II) triumviri coloniae deducendae od. agro dando od. agro dividendo od. agris dividendis od. agro assignando (od. agrarii, s. unten Sing.), zur Abführung der Kolonisten und zur Verteilung der Äcker unter diese, tr. col. ded., Liv. 4, 11, 5; 6, 21, 4; 8, 16, 14 u.a.: tr. agr. dando, Liv. 3, 1, 6: tr. agro div., Liv. epit. 58 u. 59: tr. agr. ass., Liv. 21, 25, 3 (vgl. Corp. inscr. Lat. 12, 643 III VIRI A.I.A., d.i. triumviri agris iudicandis assignandis): Sing. triumvir coloniis deducendis, Sall. Iug. 42, 1: triumvir coloniae deducendae, Corp. inscr. Lat. 1, 538: triumvir agris dividendis, Flor. 3, 14, 6: triumvir agrarius, Liv. 27, 21, 10: cum triumvir coloniam deduxisset, Cic. Brut. 79: tresviri, Liv. 32, 2, 6. – III) triumviri capitales od. carceris lautumiarum, Oberkerkermeister, die die Aussicht über die Staatsgefängnisse führten, die Strafen (Stäupung u. Hinrichtung durch den Strang) vollziehen zu lassen u. über die öffentliche Sicherheit u. Ruhe zu wachen hatten, Cic. or. 156. Liv. 25, 1, 10; 39, 14, 10. Pompon. dig. 1, 2, 2. § 30: triumviri carceris lautumiarum, Liv. 32, 26, 27: triumviris opus est, comitio, carnifice, Sen. contr. 7, 1 (16), 22: Sing. triumvir capitalis, Ascon. Cic. Mil. § 19 H.p. 32, 20 Kiessl. u. Corp. inscr. Lat. 11, 6163: bl. triumvir, Val. Max. 5, 4, 7. Ascon. Cic. Mil. § 19 H.p. 32, 24 u. 26 Kiessl. Vgl. auch den Scherz Ciceros Cic. ep. 7, 13, 2 (s. Trēverī). – IV) triumviri epulones, s. 1. epulo. – V) triumviri mensarii, drei Kommissäre zur Regulierung der Gelder, Liv. 23, 21, 6; 24, 18, 12; 26, 36, 8 (§ 11 bl. triumviri gen.). – VI) triumviri monetales, Münzherrn, Münzmeister, Pompon. dig. 1, 2, 2. § 29: sonst triumviri auro, argento, aeri flando, feriundo gen., Cic. ep. 7, 13, 2 (vgl. Treveri). – VII) triumviri nocturni, die zur Nachtzeit für die Sicherheit vor Feuersgefahr zu sorgen, daher auch den Befehl über die vigiles nocturni hatten, Paul. dig. 1, 15, 1. Val. Max. 8, 1. damn. 6 (wo Singul.). – VIII) triumviri (tresviri) rei publicae constituendae, die zur Beruhigung des Staates vereinigten Antonius, Lepidus u. Oktavianus, Liv. epit. 120 (wo tresviri r.p.c.). Gell. 14, 7, 5: bl. triumviri, Suet. Aug. 36; Tib. 4, 2: Sing. triumvir rei p. const., Gell. 3, 9, 4: triumvir rei publicae, Nep. Att. 12, 2. Vell. 2, 88, 1: bl. triumvir, Suet. Aug. 9. Plin. 33, 50. – IX) zur Aushebung von Rekruten, Liv. 25, 5, 6. – X) triumviri sacris conquirendis donisque persignandis, um die Heiligtümer zusammenzusuchen u. die Weihgeschenke aufzuzeichnen, Liv. 25, 7, 5. – XI) triumviri reficiendis aedibus Fortunae matris Matutae intra portam Carmentalem, sed et Spei extra portam, quae priore anno incendio consumptae fuerant, Liv. 25, 7, 6. – XII) in den Munizipien, die aus drei Mitgliedern bestehende oberste Behörde, Sing. Cic. Clu. 38: III vir Bovillensium, Corp. inscr. Lat. 14, 2413. – / Nomin. triumvir ( neben duumvir) auch (aber ohne Beleg) angeführt von Prisc. de fig. num. § 32. p. 416, 31 K. u. de accent. § 24. p. 523, 31 K. – Abl. Sing., C. Caecilius pro triumviro quater, Corp. inscr. Lat. 8, 7986: Genet. Plur. gew. triumvirûm, Cato oratt. fr. 40. no. 3. Corp. inscr. Lat. 1, 198. lin. 13. Gav. Bass. b. Gell. 3, 9, 4.

    lateinisch-deutsches > triumvir

  • 8 ipse

    ipse (arch. ipsus), ipsa, ipsum    - la déclinaison La forme primitive était is + pse, particule invariable. D'où les formes archaïques suivantes:    - eapse = ipsa ou ipsā.    - eumpse = ipsum.    - eampse = ipsam.    - eopse = ipso. Autres formes arch.:    - nom. masc. sing. ipsus (= ipse, Enn. Plaut. Ter.)    - gén. sing. ipsi (Afran.), ipseius (Inscr.), ipsiius (Inscr.).    - nom. plur. ipsei (Inscr.).    - formes vulgaires: dat. masc. ipso (Apul. Inscr.) --- dat. fém. ipsae (Apul.) --- nom. acc. n. sing. ipsud (Isid.). --- dat.-abl. fém. plur. ipsabus. [st1]1 [-] moi-même, toi-même, lui-même..., en personne.    - ego ipse, Cic.: moi-même.    - ille ipse, Cic.: lui-même.    - audentes deus ipse juvat, Ov. M. 10: la divinité elle-même favorise les audacieux.    - ipse aderat, Caes.: il y était en personne.    - et ipse, Cic.: lui aussi.    - ipse etiam, Cic.: lui aussi.    - ipse te probo: personnellement, je t'approuve.    - nec ipse (neque ipse): lui non plus.    - isne est, quem currentem video? -- ipsus est, Plaut. Merc.: est-ce lui que je vois courir? -- c'est bien lui.    - suā ipsius manu: de sa propre main. [st1]2 [-] de moi-même, de toi-même, de lui-même, de son propre chef, tout seul, spontanément.    - valvae se ipsae aperuerunt: les portes s'ouvrirent d'elles-mêmes.    - ipse laborat: il travaille de lui-même.    - per se ipse: lui seul. [st1]3 [-] ipse = se (remplace le réfléchi surtout chez certains prosateurs de l'époque impériale).    - sciunt ipsos omnia habere communia, Sen. Ep. 6: ils savent qu'ils possèdent tout en commun.    - omnia aut ipsos aut hostes populatos, Curt. 3: (en pleurs, ils se plaignaient): tout avait été dévasté par leurs mains ou par celles des ennemis.    - legatos ad consulem mittit, qui tantum modo ipsi liberisque vitam peterent, Sall. J. 16: il envoya au consul des députés avec mission de demander seulement la vie sauve pour lui-même et ses enfants. [st1]4 [-] ipse: pour marquer une opposition.    - Trebonium legatum relinquit, ipse Genabum proficiscitur, Caes.: il laisse son lieutenant Trebonius; quant à lui, il part pour Génabum.    - nos tam pauci, tot ipse millibus, Liv.: nous, si peu nombreux, lui, au contraire, avec tant de milliers d'hommes.    - mihi satis est, ipsis non satis, Cic.: c'est assez pour moi, mais pas pour eux. [st1]5 [-] même, jusqu'à.    - ipsam vitam dedit: il donna jusqu'à sa vie.    - a multis ipsa virtus contemnitur: beaucoup de gens méprisent jusqu'à la vertu. [st1]6 [-] juste, exactement, en plein.    - eā ipsā horā: à cette heure précise.    - in ipso tempore: juste au bon moment.    - ea ipsa causa belli fuit...: la véritable cause de la guerre fut...    - in ipso foro: en plein forum.    - in ipso pectore: en pleine poitrine.    - elephanti duo in ipsa porta corruerant, Liv. 27: deux éléphants s'étaient écroulés juste devant la porte.    - unam in ipsa porta sospiti filio repente oblatam in complexu ejus exspirasse ferunt, Liv. 22: l'une d'elles, juste à la porte, se trouvant soudain en face de son fils sauvé, mourut, dit-on, dans ses bras.    - Crassus triennio ipse minor erat quam Antonius, Cic.: Crassus avait juste trois ans de moins qu'Antoine.    - triginta dies erant ipsi, Cic.: il y avait juste trente jours.    - eo ipso die: ce jour-là justement.    - huic ipsi est opus patrono, quem defensorem paro! Ter. Eun.: il aurait justement besoin d'un patron, lui que je prends pour défenseur! [st1]7 [-] à lui seul, à elle seule.    - ipsā auctoritate Plato me frangeret: par sa seule autorité, Platon détruirait mon raisonnement.    - ipso ejus adventu hostium impetus repressi sunt: son arrivée a suffi pour arrêter l'invasion des ennemis.    - metus ipse affert calamitatem: la crainte, à elle seule, cause le désastre.    - virtus mihi placet ipsa: la vertu me plaît en elle-même.    - pro me apud te res ipsa loquitur: la situation suffit à plaider ma cause auprès de toi. [st1]8 [-] avec adv. de temps.    - nunc ipsum, Cic.: en ce moment même.    - tum ipsum: juste alors, alors même.    - tum ipsum cum: au moment même où.    - et tum ipsum, cum immolare velis, Cic. Div. 1: au moment même où l'on veut immoler (l'animal).
    * * *
    ipse (arch. ipsus), ipsa, ipsum    - la déclinaison La forme primitive était is + pse, particule invariable. D'où les formes archaïques suivantes:    - eapse = ipsa ou ipsā.    - eumpse = ipsum.    - eampse = ipsam.    - eopse = ipso. Autres formes arch.:    - nom. masc. sing. ipsus (= ipse, Enn. Plaut. Ter.)    - gén. sing. ipsi (Afran.), ipseius (Inscr.), ipsiius (Inscr.).    - nom. plur. ipsei (Inscr.).    - formes vulgaires: dat. masc. ipso (Apul. Inscr.) --- dat. fém. ipsae (Apul.) --- nom. acc. n. sing. ipsud (Isid.). --- dat.-abl. fém. plur. ipsabus. [st1]1 [-] moi-même, toi-même, lui-même..., en personne.    - ego ipse, Cic.: moi-même.    - ille ipse, Cic.: lui-même.    - audentes deus ipse juvat, Ov. M. 10: la divinité elle-même favorise les audacieux.    - ipse aderat, Caes.: il y était en personne.    - et ipse, Cic.: lui aussi.    - ipse etiam, Cic.: lui aussi.    - ipse te probo: personnellement, je t'approuve.    - nec ipse (neque ipse): lui non plus.    - isne est, quem currentem video? -- ipsus est, Plaut. Merc.: est-ce lui que je vois courir? -- c'est bien lui.    - suā ipsius manu: de sa propre main. [st1]2 [-] de moi-même, de toi-même, de lui-même, de son propre chef, tout seul, spontanément.    - valvae se ipsae aperuerunt: les portes s'ouvrirent d'elles-mêmes.    - ipse laborat: il travaille de lui-même.    - per se ipse: lui seul. [st1]3 [-] ipse = se (remplace le réfléchi surtout chez certains prosateurs de l'époque impériale).    - sciunt ipsos omnia habere communia, Sen. Ep. 6: ils savent qu'ils possèdent tout en commun.    - omnia aut ipsos aut hostes populatos, Curt. 3: (en pleurs, ils se plaignaient): tout avait été dévasté par leurs mains ou par celles des ennemis.    - legatos ad consulem mittit, qui tantum modo ipsi liberisque vitam peterent, Sall. J. 16: il envoya au consul des députés avec mission de demander seulement la vie sauve pour lui-même et ses enfants. [st1]4 [-] ipse: pour marquer une opposition.    - Trebonium legatum relinquit, ipse Genabum proficiscitur, Caes.: il laisse son lieutenant Trebonius; quant à lui, il part pour Génabum.    - nos tam pauci, tot ipse millibus, Liv.: nous, si peu nombreux, lui, au contraire, avec tant de milliers d'hommes.    - mihi satis est, ipsis non satis, Cic.: c'est assez pour moi, mais pas pour eux. [st1]5 [-] même, jusqu'à.    - ipsam vitam dedit: il donna jusqu'à sa vie.    - a multis ipsa virtus contemnitur: beaucoup de gens méprisent jusqu'à la vertu. [st1]6 [-] juste, exactement, en plein.    - eā ipsā horā: à cette heure précise.    - in ipso tempore: juste au bon moment.    - ea ipsa causa belli fuit...: la véritable cause de la guerre fut...    - in ipso foro: en plein forum.    - in ipso pectore: en pleine poitrine.    - elephanti duo in ipsa porta corruerant, Liv. 27: deux éléphants s'étaient écroulés juste devant la porte.    - unam in ipsa porta sospiti filio repente oblatam in complexu ejus exspirasse ferunt, Liv. 22: l'une d'elles, juste à la porte, se trouvant soudain en face de son fils sauvé, mourut, dit-on, dans ses bras.    - Crassus triennio ipse minor erat quam Antonius, Cic.: Crassus avait juste trois ans de moins qu'Antoine.    - triginta dies erant ipsi, Cic.: il y avait juste trente jours.    - eo ipso die: ce jour-là justement.    - huic ipsi est opus patrono, quem defensorem paro! Ter. Eun.: il aurait justement besoin d'un patron, lui que je prends pour défenseur! [st1]7 [-] à lui seul, à elle seule.    - ipsā auctoritate Plato me frangeret: par sa seule autorité, Platon détruirait mon raisonnement.    - ipso ejus adventu hostium impetus repressi sunt: son arrivée a suffi pour arrêter l'invasion des ennemis.    - metus ipse affert calamitatem: la crainte, à elle seule, cause le désastre.    - virtus mihi placet ipsa: la vertu me plaît en elle-même.    - pro me apud te res ipsa loquitur: la situation suffit à plaider ma cause auprès de toi. [st1]8 [-] avec adv. de temps.    - nunc ipsum, Cic.: en ce moment même.    - tum ipsum: juste alors, alors même.    - tum ipsum cum: au moment même où.    - et tum ipsum, cum immolare velis, Cic. Div. 1: au moment même où l'on veut immoler (l'animal).
    * * *
        Ipse, ipsa, ipsum, et antique Ipsus: genitiuo ipsius, pen. pro. Plaut. Celuy de qui nous parlons, Il, Luy.
    \
        Ipse, Pronomen demonstratiuum, aliis pronominibus iunctum, eorum accipit significationem: vt Ego ipse. Terent. Moymesme.
    \
        Ipse, Relatiuum. Terent. - iste tuus ipse sentiet Posterius. Il sentira, etc.
    \
        Dum redeat ipsa. Terent. Jusques à tant qu'elle retourne.
    \
        Male mulctabo ipsam. Terent. Je la, etc.
    \
        Ipse, repetito nomini adiunctum. Cic. Rogauit me Caecilius vt adessem contra Satyrum. Et paulo post sequitur, Sane sum perturbatus cum ipsius Satyri familiaritate, tum Domitii. De celuy Satyrus.
    \
        Ipse emphasim habet. Terent. Ipsus mihi Dauos dixit. Davus luymesme.
    \
        Ipse egomet solui argentum. Terent. Moymesme sans autre.
    \
        Tute ipse. Terent. Toymesme.
    \
        Homo ipse nusquam est. Terent. On ne scait où est le dict homme.
    \
        Flos ipse. Terent. La fleur mesme, La vraye fleur.
    \
        Adest optime ipse frater. Terent. Celuy frere dont je vous avoye parlé.
    \
        Res ipsa indicat. Terent. Le faict mesme le monstre.
    \
        Aperte ipsam rem locutus. Terent. La chose au vray comme elle va.
    \
        Re ipsa mihi dolet. Terent. De faict, Vrayement, A bon escient.
    \
        Habemus hominem ipsum. Terent. Nous avons le personnage.
    \
        Teipsum expectabam. Terent. C'estoit toy que j'attendoye.
    \
        In ipsis nuptiis. Terent. A l'heure mesme des nopces.
    \
        In tempore ipso aduenis. Terent. Au temps mesme qu'il falloit.
    \
        - ergo ipsusne es? C. Ipsissimus. Plaut. Je suis cestuy là mesme en personne, Cestuy là sans autruy.
    \
        A doctis inter ipsos etiam mutuo reprehensa. Quint. Entre eulx mesme.
    \
        Hoc ipsum nihil agere et plane cessare, delectat. Cic. Ce ne rien faire.
    \
        Quod ipsum est tamen magnum. Cic. Laquelle chose.
    \
        Nisi eum qui ipse miser esset. Cic. Luymesme.
    \
        Idem hoc ipsum. Cic. Ce mesme.
    \
        Quaerebant ab Annibale, quidnam ille ipse de illo philosopho iudicaret. Cic. Luymesme.
    \
        Ille ipse diuinationis author Chrysippus. Ci. Cestuy là Chrysippus, qui, etc.
    \
        Ipso illo die quo lex est data. Cic. Ce jour là mesme, Ce propre jour que, etc.
    \
        Istum ipsum dico librum. Cic. Cestuy ci mesme.
    \
        Eo ipso die quo excessit e vita. Cic. Ce jour là mesme, ou Ce propre jour là que, etc.
    \
        Hoc autem de quo nunc agimus, idipsum est quod vtile appellatur. Cic. C'est cela que, etc.
    \
        Nisi forte idipsum est falsum, discessisse illum, etc. Cic. Si cela, etc.
    \
        In hoc ipso de quo nunc disputamus. Cic. En ce mesme.
    \
        Hic ipse iam pridem reiectus est. Cic. Cestuy ci mesme.
    \
        Natali suo ipso die. Cic. Le propre jour de sa nativité.
    \
        Mortuus est annis LXXXIII ipsis ante me consulem. Cic. Quatre vingts et trois ans entiers devant, etc.
    \
        Triginta dies erant ipsi quum dabam has literas, per quos nullas a vobis acceperam. Cic. Il y avoit trente jours entiers que, etc.
    \
        Quum ibi decem ipsos fuissem dies. Cic. Dix jours touts entiers.

    Dictionarium latinogallicum > ipse

  • 9 lens

    [st1]1 [-] lens, lendis, m. et f.: lente (oeuf du pou). [st1]2 [-] lens, lentis, f.: lentille (plante); lentille d'eau.    - lentes (plur.): les lentilles (graines).    - acc. sing. lentim, Cato, Varr. --- lentem, Col.    - abl. sing. lente --- lenti, Titin.    - nom. sing. lentis, Prisc.
    * * *
    [st1]1 [-] lens, lendis, m. et f.: lente (oeuf du pou). [st1]2 [-] lens, lentis, f.: lentille (plante); lentille d'eau.    - lentes (plur.): les lentilles (graines).    - acc. sing. lentim, Cato, Varr. --- lentem, Col.    - abl. sing. lente --- lenti, Titin.    - nom. sing. lentis, Prisc.
    * * *
        Lens, lendis, foe. gen. Plin. Lende.
    \
        Lens, lentis, foe. gene. Plin. De la lentille.

    Dictionarium latinogallicum > lens

  • 10 mi

    [st1]1 [-] mi = mihi, dat. de ego [st1]2 [-] mi, voc. masc. sing. de meus: mon, mon cher.    - tu quoque, mi fili: toi aussi, mon fils.    - mi Aeschine, Ter.: mon cher Eschine. Emplois non classiques:    - mi soror, Apul.: ma soeur (mi au fém. sing.)    - mi sidus, Apul.: mon astre (mi au neutre sing.)    - mi spectatores: mes chers spectateurs (mi au masc. plur.)
    * * *
    [st1]1 [-] mi = mihi, dat. de ego [st1]2 [-] mi, voc. masc. sing. de meus: mon, mon cher.    - tu quoque, mi fili: toi aussi, mon fils.    - mi Aeschine, Ter.: mon cher Eschine. Emplois non classiques:    - mi soror, Apul.: ma soeur (mi au fém. sing.)    - mi sidus, Apul.: mon astre (mi au neutre sing.)    - mi spectatores: mes chers spectateurs (mi au masc. plur.)
    * * *
        Mi vocatiuus pro Meus. Terent. O mi AEschine. O mon bon ami Eschinus.
    \
        Mi vir. Terent. Mon mari. Une maniere de blandir.

    Dictionarium latinogallicum > mi

  • 11 mille

    mille, adj. n. invar. mille, un millier de ( A partir de deux mille on emploie généralement millia (milia), qui se décline sur le plur. de mare; le nom qui suit millia est d'ordinaire au génitif); mille (= un très grand nombre).    - mille homines: mille hommes.    - mille passus: mille pas (un mille romain).    - ab hostium castris mille et quingentis passibus abesse, Caes. BG. 1.22: être à mille cinq cents pas du camp des ennemis.    - mille + gén.: un millier de, mille.    - mille nummûm, Cic. Phil. 6.5.15: un millier d'écus.    - mille militum, Nep. Milt. 5, 1: un millier de soldats, mille soldats.    - mille passuum, Cic.: mille pas.    - mille equitum audebant, Caes. BC. 3, 84: mille cavaliers osaient. ( → verbe au plur.).    - plus mille et centum annorum est, Varr. ap. Gell. 1, 16, 3: il y a plus de onze cents ans. ( → verbe au sing.).    - ibi occiditur mille hominum, Quadrig. ap. Gell. 1, 16, 1: là mille hommes sont tués. ( → verbe au sing.)    - hominum mille versabatur, Cic. Mil. 20.53: mille homme se trouvaient. ( → verbe au sing.).    - Thracum mille aut duo milia, Cic. Phil. 14.5.12: mille ou deux mille Thraces.    - bis mille equi, Hor.: deux mille chevaux.    - armati duo millia, Liv.: deux mille soldats.    - mille modis, Hor.: de mille manières.    - mille sunt usus earum, Plin.: elles servent à une foule d'usages.    - mille passuum mora, Plaut. Truc. 2.3.13: un retard de mille pas, un très long retard.    - mille alia, Quint. 2, 15, 23: mille autres définitions, un très grand nombre de définitions.    - millia crabrorum, Ov.: des milliers de frelons.    - militum tria milia ducenti ou tria milia ducenti milites: 3200 soldats.    - duo millia et quingenti Mysi, Liv.: deux mille cinq cents Mysiens.    - modii centum viginti millia, Caes.: cent vingt mille boisseaux.    - quinque millia hominum capta, Liv.: on fit cinq mille prisonniers. (capta s'accorde avec millia).    - duo millia relicti, Liv.: on laissa deux mille soldats. (relicti s'accorde avec milites s.-ent.).    - millibus peditum in singulas legiones adjectis, Liv.: mille fantassins étant ajoutés par légions.    - multa millia, Nep.: plusieurs milliers. millia (s.-ent. passuum): espace de mille pas, un mille (= 1475 m.).    - ad portam mille (est), Lucil.: il y a un mille jusqu'à la porte.    - quinque millia processit, Liv.: il s'avança à une distance de cinq milles. millia (s.-ent. modiorum): mille boisseaux.    - millia frumenti centum, Hor.: cent mille boisseaux de blé. millia (s.-ent. assium ou sestertiorum): mille as ou mille sesterces.    - millia pro puero centum poscere, Mart.: demander cent mille serterces d'un esclave.
    * * *
    mille, adj. n. invar. mille, un millier de ( A partir de deux mille on emploie généralement millia (milia), qui se décline sur le plur. de mare; le nom qui suit millia est d'ordinaire au génitif); mille (= un très grand nombre).    - mille homines: mille hommes.    - mille passus: mille pas (un mille romain).    - ab hostium castris mille et quingentis passibus abesse, Caes. BG. 1.22: être à mille cinq cents pas du camp des ennemis.    - mille + gén.: un millier de, mille.    - mille nummûm, Cic. Phil. 6.5.15: un millier d'écus.    - mille militum, Nep. Milt. 5, 1: un millier de soldats, mille soldats.    - mille passuum, Cic.: mille pas.    - mille equitum audebant, Caes. BC. 3, 84: mille cavaliers osaient. ( → verbe au plur.).    - plus mille et centum annorum est, Varr. ap. Gell. 1, 16, 3: il y a plus de onze cents ans. ( → verbe au sing.).    - ibi occiditur mille hominum, Quadrig. ap. Gell. 1, 16, 1: là mille hommes sont tués. ( → verbe au sing.)    - hominum mille versabatur, Cic. Mil. 20.53: mille homme se trouvaient. ( → verbe au sing.).    - Thracum mille aut duo milia, Cic. Phil. 14.5.12: mille ou deux mille Thraces.    - bis mille equi, Hor.: deux mille chevaux.    - armati duo millia, Liv.: deux mille soldats.    - mille modis, Hor.: de mille manières.    - mille sunt usus earum, Plin.: elles servent à une foule d'usages.    - mille passuum mora, Plaut. Truc. 2.3.13: un retard de mille pas, un très long retard.    - mille alia, Quint. 2, 15, 23: mille autres définitions, un très grand nombre de définitions.    - millia crabrorum, Ov.: des milliers de frelons.    - militum tria milia ducenti ou tria milia ducenti milites: 3200 soldats.    - duo millia et quingenti Mysi, Liv.: deux mille cinq cents Mysiens.    - modii centum viginti millia, Caes.: cent vingt mille boisseaux.    - quinque millia hominum capta, Liv.: on fit cinq mille prisonniers. (capta s'accorde avec millia).    - duo millia relicti, Liv.: on laissa deux mille soldats. (relicti s'accorde avec milites s.-ent.).    - millibus peditum in singulas legiones adjectis, Liv.: mille fantassins étant ajoutés par légions.    - multa millia, Nep.: plusieurs milliers. millia (s.-ent. passuum): espace de mille pas, un mille (= 1475 m.).    - ad portam mille (est), Lucil.: il y a un mille jusqu'à la porte.    - quinque millia processit, Liv.: il s'avança à une distance de cinq milles. millia (s.-ent. modiorum): mille boisseaux.    - millia frumenti centum, Hor.: cent mille boisseaux de blé. millia (s.-ent. assium ou sestertiorum): mille as ou mille sesterces.    - millia pro puero centum poscere, Mart.: demander cent mille serterces d'un esclave.
    * * *
        Mille, Substantiuum, neutri generis, declinatur hoc mille, huius mille, Un millier. Pluraliter haec millia, horum millium. Genitiuo iungitur. Plaut. Mille annorum viuunt. Mille ans.
    \
        Mille etiam adiectiuum est, et tunc tantum declinatur pluraliter, mille, horum mille, etc. Mille. Plaut. Qui tibi mille passus peperit morae.
    \
        Mille sunt vsus arborum. Plin. On se sert des arbres en mille manieres.

    Dictionarium latinogallicum > mille

  • 12 primoris

    prīmōris, e [primus]    - le nom. sing. (primor ou primoris, e) est inus.; abl. sing. primori et primore II le plur. est plus usité que le sing. [st1]1 [-] le premier, la première.    - primores imbres Varr. R. 2, 2, 14, les premières pluies.    - primores dentes, Plin. 7, 70: les premières dents ou les dents de devant.    - primori Marte, Sil. 11, 143: au début de la guerre, au premier choc.    - primori in acie versari, Tac. H. 3, 21: être en première ligne.    - fig. primores feminae, Tac. An. 2, 29: dames du premier rang, grandes dames.    - primores, um, m.: les premiers, qui sont au premier rang [pr. et fig.].    - inter primores dimicare, Curt. 4, 6, 17: combattre aux premiers rangs. --- cf. Liv. 1, 12, 7.    - primores civitatis, Liv. 59, 6 ou primores seul, Liv. 1, 47, 11: les premiers de la cité, les principaux citoyens, les grands. --- cf. Tac. An. 4, 33 ; 13, 40. [st1]2 [-] la première partie de, l'extrémité de.    - primoribus labris gustare hoc genus vitae, Cic. Cael. 12, 28: goûter du bout des lèvres ce genre de vie (= ne faire qu'effleurer...). --- cf. Cic. de Or. 1, 87.    - modo vorsabatur mi in labris primoribus, Plaut. Trin. 910: tout à l'heure, je l'avais sur le bout de la langue.    - sumere aliquid digitulis primoribus, Plaut. Bac. 675: prendre qqch du bout des doigts.    - nasi primoris acumen, Lucr. 6, 1193: le bout du nez.    - in primore libro, Gell. 1, 18, 3: au commencement du livre.    - primori in acie, Tac H. 3, 21: en première ligne. --- cf. Cato, Agr. 40, 3. [st1]3 [-] nota bene:    - primores, um, m.: - [abcl]a - les soldats du premier rang. - [abcl]b - les premiers de la ville, l'élite des citoyens. - [abcl]c - les grands, les nobles.
    * * *
    prīmōris, e [primus]    - le nom. sing. (primor ou primoris, e) est inus.; abl. sing. primori et primore II le plur. est plus usité que le sing. [st1]1 [-] le premier, la première.    - primores imbres Varr. R. 2, 2, 14, les premières pluies.    - primores dentes, Plin. 7, 70: les premières dents ou les dents de devant.    - primori Marte, Sil. 11, 143: au début de la guerre, au premier choc.    - primori in acie versari, Tac. H. 3, 21: être en première ligne.    - fig. primores feminae, Tac. An. 2, 29: dames du premier rang, grandes dames.    - primores, um, m.: les premiers, qui sont au premier rang [pr. et fig.].    - inter primores dimicare, Curt. 4, 6, 17: combattre aux premiers rangs. --- cf. Liv. 1, 12, 7.    - primores civitatis, Liv. 59, 6 ou primores seul, Liv. 1, 47, 11: les premiers de la cité, les principaux citoyens, les grands. --- cf. Tac. An. 4, 33 ; 13, 40. [st1]2 [-] la première partie de, l'extrémité de.    - primoribus labris gustare hoc genus vitae, Cic. Cael. 12, 28: goûter du bout des lèvres ce genre de vie (= ne faire qu'effleurer...). --- cf. Cic. de Or. 1, 87.    - modo vorsabatur mi in labris primoribus, Plaut. Trin. 910: tout à l'heure, je l'avais sur le bout de la langue.    - sumere aliquid digitulis primoribus, Plaut. Bac. 675: prendre qqch du bout des doigts.    - nasi primoris acumen, Lucr. 6, 1193: le bout du nez.    - in primore libro, Gell. 1, 18, 3: au commencement du livre.    - primori in acie, Tac H. 3, 21: en première ligne. --- cf. Cato, Agr. 40, 3. [st1]3 [-] nota bene:    - primores, um, m.: - [abcl]a - les soldats du premier rang. - [abcl]b - les premiers de la ville, l'élite des citoyens. - [abcl]c - les grands, les nobles.
    * * *
        Primoris, pen. prod. genitiuus, cuius nominatiuus non reperitur. Pluraliter, Primores, primorum, etc. Les bords et bouts de toutes choses, Les extremitez et dernieres parties.
    \
        Versabatur mihi in labris primoribus. Plaut. Sur le bord des levres.
    \
        Extollito primorem partem. Cato. Le fin bout.
    \
        Primoribus labris gustare. Cic. Gouster et taster seulement.
    \
        Primores dentes. Plin. Les dents de devant.
    \
        Animaduerti quosdam viros opinari vestibulum esse partem domus primorem. Gel. Qu'on rencontre toute la premiere.

    Dictionarium latinogallicum > primoris

  • 13 bonus

    bonus (arch. duonus, s. S. 852), a, um, Compar. melior, -ius, Genet. -ōris, Superl. optimus (v. opto), a, um, gut seiner Natur u. seinem Wesen nach (Ggstz. malus), fast in allen Beziehungen entsprechend dem griech. ἀγαθός (Ggstz. κακός), I) adi.: A) gut sowohl in physischer als auch in geistiger Hinsicht, trefflich, tüchtig, brav u. dgl., 1) an sich gut, bonae aedes, boni postes, Plaut.: nummi boni (Ggstz. nummi adulterini), Cic.: calamus, Cic.: agrum meliorem in his regionibus habet nemo, Ter.: optimum argentum, vortrefflich gearbeitetes, Cic. – vox, Quint.: bonā esse voce, Plaut. – memoria (Gedächtnis) b., Cic.: si meliore memoriā es, velim scire, ecquid de te recordere, Ter. – bona carmina (Ggstz. mala c.), Hor.: verba suā naturā bona aut mala (versch. v. bona verba unten no. I, A, 2, l), Cic.: verba valde bona, Cic.: bona dicta, Witze, Enn. fr.: scripta optima Graecorum, Hor.: omnia meliora facere, vervollkommnen, Cic. Tusc. 1, 1. – ars b., artes b., lobenswerte-, edle Eigenschaft, -Eigenschaften, Sing. b. Quint., Plur. b. Sall. u. Tac. (vgl. Spalding Quint. 12, 1, 7). – bonae res, das Gute (Ggstz. aliena ac nihil profutura), Sall. Iug. 1, 5. – adulescentes bonā indole praediti, Cic.: vir egregio ingenio bonisque omnibus disciplinis, Gell. – optimum est! vortrefflich! Plaut. (s. Brix Plaut. capt. 696).
    ————
    Insbes.: a) = καλός der äußern Erscheinung nach gut, hübsch, schön, forma bona, Ter. u. Varr., melior, Hor.: cervix b., Suet.: M. Lepidus iuvenis formā, quam mente melior, Vell.: mulier bona aspectu, Ambros. ep. 27. no. 16. – b) von Geburt gut, von guter Abkunft, vornehm, angesehen, auch mit ethischem Nebenbegr. des Rechtlichen, Achtungswerten, wie honett, bono genere natus, Plaut. u. Cic. u. (Ggstz. malo genere natus) Cornif. rhet.: illam civem esse Atticam, bonis prognatam, honetter Leute Kind, Ter. – c) zum Geschäft gut, tüchtig, geschickt, brav, wacker, α) übh.: gubernator, gladiator, imperator, Cic.: dux, Ov.: poëta, Cic.: non boni, sed imperiti medici, Cels.: übtr., stilus optimus et praestantissimus dicendi magister, Cic. – m. Abl., hic iaculo bonus, hic longe fallente sagittā, Verg.: et proelio strenuus erat et consilio bonus, Sall. (vgl. im folg. pace belloque b.). – u. bonus (geschickt, kundig) m. Infin., Verg. ecl. 5, 1. Val. Flacc. 1, 438. Sil. 14, 453: u. so so melior (geeigneter, brauchbarer, tüchtiger) m. Infin., Pers. 4, 16. Lucan. 8, 381. Sil. 1, 681. Val. Flacc. 1, 424. Claud. IV. cons. Hon. 541; de nupt. Hon. et Mar. 314: u. optimus m. Infin., Stat. silv. 2, 3, 70. – subst., boni, tüchtige Männer, Cic. Tusc. 1, 110. – β) zum Kampfe, im Kriege tüchtig, wacker, brav (Ggstz. malus, ignavus, s. Dietsch Sall. Iug. 86, 3), meist subst., iuxta boni malique, strenui et imbelles
    ————
    inulti obtruncari, Sall.: pari periculo, sed famā impari boni atque ignavi erant, Sall.: optimus quisque cadere aut sauciari, Sall. – m. Abl., vir pace belloque b., Liv.: bonus militiā, Tac.: bello meliores (Ggstz. rudes), Sall.: Pisidae optimi bello, Liv. Vgl. Fabri Sall. Iug. 13, 1. Drak. Liv. 4, 2, 2. Kießl. Tac. ann. 1, 3.
    2) in bezug auf die Empfindung, das Befinden, die Lage jmds., gut, trefflich, frisch, gesund, angenehm, günstig, glücklich, a) v. phys.. u. geistigen Befinden, gut, trefflich, gesund, valetudo bona, Cic., optima, Caes. – mens b., vernünftiger, gesunder Verstand (Ggstz. furor), Liv. u.a.: numquid vis? D. mentem vobis meliorem dari, Ter. – animus b., ein ruhiger, gelassener Sinn, Plaut.: bono animo esse, guten Mutes sein, Cic. u.a. (bes. oft es bono animo u. bono animo es, sei guten Muts, Komik., Varr. u. Apul.; s. Hildebr. Apul. met. 7, 12. p. 567): bonum animum (Mut) habere, Liv., de Numidia, Sall. – b) v. phys. Eigenschaften u. Zuständen, gut, frisch, gesund, color (Gesichtsfarbe), Lucr. u. (Ggstz. malus) Ov.: melior sanguis (Jugendblut) dabat, Verg.: aetas bona, das frische Alter = die Jugend (Ggstz. aetas mala), Cic. u. (der Tiere) Varr. – v. Lust u. Witterung, caelum b., Cato: bona et certa tempestas, Cic.: tempestas melior, via peior, Hor. – c) v. Örtl.: Th. Non in loco emit perbono has (aedes)? Tr. Immo optimo. Plaut.: amnis
    ————
    doctus iter melius, Hor. – d) v. unschädlichen Dingen, gesund, heilsam, unschädlich, vinum, Cels.: aquae, Prop. – e) v. den Sinnen angenehmen Dingen, gut, köstlich, edel, regio rebus opima bonis, Lucr.: bonis rebus explere, Lucr.: optimis rebus uti, in jeder Hinsicht auf das beste (feinste) eingerichtet sein, Nep. – grandi pecuniā et re bonā multā (mit vielen Kostbarkeiten) copiosus, Gell. – optima quaedam (Ggstz. vilia et minuta), Plin. ep. 2, 6, 2. – insbes., bonae res, wie τὰ ἀγαθά, köstliche Sachen, d.i. köstliche Salben, Leckerbissen, Delikatessen, Nep.: cena b., Catull.: cenarum bonarum assectator, Sen. – f) v. Nachrichten u. Gerüchten, gut, angenehm, günstig, nuntii b., Plaut.: bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est, Cic. – g) v. Gesinnung u. Denkart, et quorum melior sententia menti, Verg. – h) v. Lebens- u. Gemütszuständen, fama b. (ευδοξία), guter Ruf, Cic. (vgl. fama): optimae opinionis vir, ICt. – cum bona gratia, s. gratia. – cum b. venia, u. bl. bonā veniā, s. venia. – spes b., Cic. u.a. (vgl. spes). – i) v. menschl. Handlungen, Verhältnissen u. Lagen, gut = nützlich, verdienstlich, bona facta, Tac.: exemplum b., Tac.: alcis operā optimā fortissimāque usum esse, Caes.: bonā fortique operā eorum se ad eam diem usum, Liv.: bonam operam navare adversus alqm, Aur. Vict. – od. gut = gedeihlich, günstig, glücklich, bona initia (Ggstz. mali eventus), Sall.:
    ————
    bonus eventus, Varr.: exitus boni, Hor.: haec omnia meliores habebunt exitus, Cic.: fata b., Hor.: fatis melioribus uti, Verg.: salutis bonae si quid, Cic.: raro simul hominibus bonam fortunam bonamque mentem dari, Liv.: b. mors, ein glücklicher, leichter Tod, Plin. ep.: b. navigatio, Cic. u. Val. Max. – bonae res, günstige, glückliche Umstände od. Lage, Glück (Ggstz. malae), Plaut., Cic. u. Liv.: res et fortunae tuae... quae quidem cotidie faciliores mihi et meliores videntur, Cic. – in bonam partem, in optimam partem accipere (vgl. accipio), Cic. – k) v. der Zeit, gut = günstig, glücklich, froh, heiter, dies b., Ov., Sen. u. Petr.: optima quaeque dies miseris mortalibus aevi prima fugit, Verg.: bona hora, Petr.: bonas horas male collocare, Mart. – endlich l) v. Vorbedeutungen u. allem, was dazu gehört, gut = Glück bringend, günstig, von guter Vorbedeutung, auspicium b., Cic.: meliore opus est auspicio, Plaut.: omine cum bono, Catull.: bona cum alite, Catull.: ite bonis avibus, Ov. – v. der Rede, dicamus bona verba, Tibull.: linguis animisque favete; nunc dicenda bono sunt bona verba die, Ov.: dah. übtr., bona verba quaeso, nur gemach! Ter. Andr. 204. – u. die Eingangsformeln: quod bonum faustum felix fortunatumque sit, Cic.: quod bonum atque fortunatum sit, Plaut.: quod bonum faustumque sit tibi domuique tuae, Caesar Auguste, Suet.: venerare, ut nobis haec habitatio bona
    ————
    fausta felix fortunataque evenat, Plaut. trin. 40 sq. – u. vor Edikten: bonum factum, Heil u. Glück! Suet. (vgl. die Auslgg. zu Suet. Caes. 80, 2): bonum factum, ut edicta mea servetis, wohlan denn, nehmt in Obacht usw., Plaut.
    3) in bezug auf Zweck u. Gebrauch gut, d.i. tauglich, geeignet, zweckmäßig, bequem, aetas tironum plerumque melior, taugt besser, Cic. Tusc. 2, 38. – mit ad u. Akk.: terra cuiusmodi sit refert, et ad quam rem bona aut non bona sit, Varr.: campi militi Romano ad proelium boni, Tac. – m. Dat., ager frugum fertilis, bonus pecori, Sall.: quia mons pecori bonus alendo erat, Liv.: civitatibus suis quidem non boni (für ihre St. nicht von Segen), sed etc., Cic. de or. 3, 139. – dah. bonum est, es hilft, Cato. – quod mihi erit bonum atque commodum, bequem u. leicht für mich, Ter. – melius est m. 2. Sup., vitatu quidque petitu sit melius, Hor. sat. 1, 4, 116. – optimus est m. 2. Sup., quist amor cultu optumus, Plaut. mil. 101: bes. optimum factu esse, Cic. ep. 7, 3, 1. Cic. II. Verr. 1, 67 u. 136; Cat. 1, 29. Caes. b.G. 4, 30, 2. Liv. 38, 22, 2. – u. bonum est (es ist gut, ersprießlich, geraten, heilsam) m. Infin., Plaut. Curc. 176. Publ. Syr. sent. 47 R2: bonum atque utile est m. Acc. u. Infin., Dict. Cret. 2, 22: u. bonum videtur m. Infin., Augustin. conf. 8, 1: u. melius est m. Infin., Cic. ep. 9, 18, 2; de legg. 3, 54: u. erit melius m. Infin. perf. act.,
    ————
    Liv. 3, 41, 3; 3, 48, 2: u. optimum est m. Infin., Caes. b.G. 2, 10, 4: u. optimum factu videtur m. Infin., Sall. Iug. 107, 5: u. optimum videtur m. Acc. u. Infin., Liv. 3, 4, 10 u. 27, 4, 3: u. optimum factu credens od. ratus m. Infin., Sall. Cat. 32, 1; 55, 1; 57, 5: u. (id) optimum est (ist am geratensten) m. folg. ut u. Konj., Plaut. trin. 486. Callistr. dig. 4, 2, 13: u. hoc mihi factu est optimum m. folg. ut u. Konj., Plaut. aul. 582: u. optimum est m. bl. Konj., Plaut. Men. 947 (dazu Brix mehr Belege).
    4) übtr. auf den Grad einer Menge, gut = ziemlich, nicht unbeträchtlich, ansehnlich, bona pars hominum, Hor.: bonam partem sermonis in hunc diem differre, Cic.: u. verb. bonam magnamque partem ad se attulit, Ter.: sit bona librorum copia, Hor.
    B) in moral. Hinsicht gut, 1) im allg., gutartig, brav, bieder, redlich, rechtschaffen, zuverlässig, ehrenhaft, treu, ehrlich (s. Dietsch u. Fabri Sall. Iug. 5, 5), a) v. Gesinnung u. Handlungsweise, ingenio bono esse, Ter.: ob mores bonos, Cels.: bono animo in populum Rom. esse, Caes.: consilio bono, in guter Absicht, Cic.: fides b., bonā fide, s. fides. – conscientia b., Quint., conscientia optima, Plin. ep. – bona atque honesta amicitia, Sall.: societas b., Tac.: – causa b., Cic.: ratio bona cum perdita confligit, Cic. – bona pars tui, v. Geist (Ggstz. corpus), Sen.: u. so optima pars hominis, Cic.: u. quod est optimum in
    ————
    nobis, Lact., u. quod in homine praestantissimum et optimum est, Cic. Vgl. Bünem. Lact. 1, 7, 13. p. 49 sq. – b) v. Pers., bonus auctor, Cic.: u. so auctor valde bonus, auctor optimus, Cic.: M. Lepidus iuvenis formā quam mente melior, Vell.: boni fidelesque socii, Liv.: in foro infimo boni homines et dites ambulant, in medio, ibi ostentatores meri, Plaut.: naturā optimus, Sen.: fecit (homines) ex malis bonos, ex bonis optimos, Capitol. – bes. oft vir bonus u. subst. bl. bonus, der brave, biedere, rechtliche, wohlgesinnte, honette Mann, der Biedermann, Ehrenmann, auch ironisch (s. Sorof Cic. de or. 2, 85. Jordan Cic. Caecin. 16. p. 171), negant quemquam esse bonum virum nisi sapientem, Cic.: hoc autem celandi genus quale sit et cuius hominis, quis non videt? certe non aperti, non simplicis, non ingenui, non iusti, non viri boni; versuti potius, obscuri, astuti, fallacis etc., Cic.: pessimus atque optimus vir, Quint.: iustis autem et fidis hominibus, id est bonis viris, ita fides habetur, ut etc., Sall.: vir gratus bonusque, Liv., od. gratus homo et vir bonus, Cic.: ipso homo melior non est, es gibt keinen braveren Mann als ihn, Petr.: tanto melior! (Ggstz. tanto nequior), wir »desto besser!« (s. Wagner Ter. heaut. 549): homines optimi, die guten (lieben) Leutchen (iron.), Cic.: viri boni est misereri, Cic. – subst. (vgl. Dietsch Sall. Iug. 42, 3), proprium est boni recte facere, Quint. 5, 10, 64: bonus tantum-
    ————
    modo segnior fit, ubi neglegas, malus improbior, Sall.: Plur., minor vis bonis quam malis inest, Plin. ep.: boni, Ggstz. nefandi (die Ruchlosen), Ov. – u. im Voc. in der Anrede, mein guter, braver, wackerer, wie ὠγαθέ, ὠγαθοί, α) in freundlicher Anrede: dux bone, Hor.: optimi viri, Cic.: o bone, Hor. u. Pers.: bone, Hor.: boni, Hor. – β) mit Ironie: bone vir, sauberer Bursche, Plaut, u. Ter.: quid ais, bone (du sauberer) custos defensorque provinciae? Cic.: boni, ihr lieben Leutchen, Hor. Vgl. Brix Plaut. capt. 951. Spengel Ter. Andr. 616. Fritzsche u. Heindorf Hor. sat. 2, 2, 1. Drak. Sil. 2, 240. – u. Bonus = Χρηστός, der »Redliche«, als Beiname des Phocion, Nep. Phoc. 1, 1.
    2) insbes.: a) politisch gut-, wohlgesinnt, patriotisch gesinnt, loyal, gemeinsinnig, d.i. in Rom = aristokratisch gesinnt, in Athen usw. = demokratisch gesinnt, ut eum, quem bonum civem semper habuisset, bonum virum (rechtl. M.) esse pateretur, Cic.: bonus et fortis civis (Ggstz. aut timidus aut sibi potius consulens), Cic.: boni cives, boni viri (Ggstz. seditiosus civis), Cic.: qui ita suum consulem observavit, ut et illi quaestor bonus et vobis omnibus optimus civis videretur, Cic.: pars (Partei) melior (Ggstz. pars deterior), Liv. – subst., ein Gutgesinnter, ein Patriot, loyaler Bürger, Sing. u. Plur. b. Cic. u.a.: omnes boni, Cic.: boni complures, Sall.: fautor et cultor bo-
    ————
    norum, Liv.: so auch optimi viri, achtbare Patrioten, Cic.: u. ironisch, etsi propediem video bonorum (Patrioten), id est lautorum et lo upletium (Leuten, die gern gut leben u. volle Beutel haben) urbem refertam fore, Cic. ad Att. 8, 1, 3. – b) sittlich gut = sittsam, keusch, tugendhaft, quid dicas, nullam mulierem bonam esse, Plaut.: femina, Cic.: virgo, coniunx, Catull.: pueri boni malique, Catull. – amor, Catull. – c) gutmütig, uneigennützig, von Hetären, die kein Geld nehmen, expedit bonas esse vobis, Ter.: at bona, quae nec avara fuit, Tibull. – d) gütig = gnädig, gewogen, gefällig, des bonus veniam, Hor.: vos Manes este boni, Verg.: di boni! als Ausruf, Komik, u. Cic. (s. Spengel Ter. Andr. 338): bone deus, Augustin. conf. 2, 6, 12. – hic si, quā modeste munifico esse licet, vellet bonus atque benignus esse, Hor. – m. Dat., vicinis bonus esto, Cato: sis bonus o felixque tuis, Verg. – m. in u. Akk., eo velim uti possem bono in me, Cic. – dah. als Beiname des Jupiter, Iuppiter Optimus Maximus, abgekürzt OM. ( nicht Maximus Optimus, s. Cic. de nat. deor. 2, 64), Cic. u.a. – u. Bona Dea, s. bes. S. 846. – optimus zuw. noch durch Advv. gesteigert, wie: satis opt., Aur. Vict. Caes. 39, 26: valde opt., Plin. Val. 3, 3: plane opt., Apul. de dogm. Plat. 2, 19: perquam optimus, Itala psalm. 22, 5 (b. Cypr. ep. 63, 12). – vulg. Genet. Sing. Femin. bone, Corp. inscr. Lat. 10, 1231 (a 490 p.
    ————
    Chr.): arch. Dat. Sing. Femin. bonai, Corp. inscr. Lat. 6, 54: arch. Nomin. Plur. bonei, Catull. 61, 232 Schw.: arch. Dat. Plur. boneis, Corp. inscr. Lat. 1, 1194 u. 10, 600. Plaut. Poen. 1216 cod. Ambr. – Kompar. arch. Akk. meliosem, Varr. LL. 7, 27. Paul. ex Fest. 122, 2 = 87, 25 Thewr. (nach Bugges Vorschlag): Abl. Sing. gew. meliore, doch auch meliori, Act. fr. Arv. aus dem J. 101. I. lin. 73. Corp. inscr. Lat. 8, 1183 (aber Cic. Quinct. 4 Kayser und Müller meliore): arch. Dat. od. Abl. Plur. meliosibus, Paul. ex Fest. 264, 6. – Superl. auch gedehnt opitumus, Corp. inscr. Lat. 1, 1016: opitimus, Corp. inscr. Lat. 6, 2440. – Superl. bonissimus od. melissimus ungebr. nach Varr. LL. 8, 75 u. 76; doch bonissima femina, Corp. inscr. Lat. 5, 342*. – arch. Nbf. duōnus, Paul. ex Fest. 67, 1. Cn. Marc. carm. bei Fest. 165 (a), 30; vgl. Gloss. II, 56, 56 ›duonus, ἀγαθός‹: Genet. Plur. duonoro(m), Corp. inscr. Lat. 1, 32.
    II) subst., bonum, ī, n., Kompar. melius, n., 1) das Gute = die gute Beschaffenheit, der gute Zustand usw., ni vis boni in ipsa inesset forma, Ter.: in bonum vertere, sich zum Guten wenden, zum Guten ausschlagen, Caes.u. Liv.: mutare in deterius aut in melius, Sen.: mutari in melius (von Pers.), Tac.: perniciosa illorum consilia fortuna deflexit in melius, Sen.: pleraque ab saevis adulationibus aliorum in melius flexit, wußte die bessere Seite herauszukehren, Tac.:
    ————
    reficere in melius et in maius, verbessern u. vergrößern, Plin. ep.: it in melius valetudo principis, es geht besser mit der G. des F., Tac. – 2) wie το ἀγαθόν, bonum, ī, n., u. wie τὰ ἀγαθά, Plur. bona, ōrum, n., das Gut, das Gute, a) übh. jedes phys., geistige u. moralische Gut, Glücksgut, Glück, körperl., geist. u. moral. Vorzug, Talent, Tugend, übh. alles, was gut, recht u. löblich ist (Ggstz. malum), α) Sing.: bonum breve est, Nov. fr.: sapiens et bonum ferre potest modice et malum fortiter aut leviter, Varr. fr.: aut honoribus aucti aut re familiari, aut si aliud quippiam nacti sumus fortuiti boni aut depulimus mali etc., Cic.: forma bonum fragile est, Ov.: summum bonum erae esse putabam hunc Pamphilum, Ter.: bonum tuum concoquas, genieße dein Glück, Petr.: nihil melius homini sit a dis immortalibus datum, kein größeres Gut, Cic. – bonum naturale, angeborenes Talent, Nep. – bonum mentis est virtus, Cic.: bonum tuum auge et exorna, dein Gutes (deine Vorzüge, deine Tugenden), Sen. – ius bonumque, was recht u. gut ist, Sall.: aequum et bonum u. dgl., s. aequus (oben S. 194). – summum bonum, das höchste Gut (im philosoph. Sinne), Cic.: a bono honestoque in pravum abstrahi, Sall.: boni honestique sectator, Dict. – bonum! als Ausruf, etwa »du meine Güte!« Apul. met. 10, 16. – β) Plur.: tria genera bonorum: maxima animi, secunda corporis, externa tertia, Cic.: bona malaque
    ————
    corporis, Suet.: bona animi, Cic., Sen. u.a. (Ggstz. bona corporis et externa, Sall.): bona aut mala, Vorzüge oder Fehler, Sall.: aber bona malaque vestra, euer Wohl und Wehe, Tac.: acer bonorum et vitiorum suorum iudex, Cic.: ingenii multa bona, Sall.: eloquentiae, ingenii studiique bona, Quint.: bona pacis, Tac. – mala fugere, sequi bona, Cic. – dividere bona diversis, Gutes vom Schädlichen trennen, Hor.: omnes omnia bona dicere, sie sagten alles Gute von mir, Ter. Andr. 97: bona omnia optare od. precari alci, lauter Heil u. Segen, Plaud. rud. 639. Liv. 24, 16, 10: meliora praetervolant, deteriora succedunt, Sen. ep. 108, 25. – di melius duint, di meliora velint od. ferant u. dgl., s. deus. – b) Gut, Güter, Vermögen, Reichtum, -tümer, nur im Plur. (vgl. Cic. parad. 1, 7), bona fortunaeque, Cic.: omnium fortunae et bona, Cic.: bona, fortunae, possessiones omnium, Cic.: b. patria, Cic.: b. paterna et avita, Cic.: bona aliena, Cic.: bona privata, Cic.: bona caduca, Stat.: bonorum omnium heres, Universalerbe, Liv.: divisa inter creditores bona, Tac.: haec Heraclii bona verbo redigere (einziehen), re dissipare, Cic.: alqm patriis bonis evertere od. exturbare, Cic.: ea bona huic Heraclio utenda ac possidenda tradere, Cic. – dah. esse in bonis, im Besitz der Güter (einer Erbschaft) sein, Cic. ep. 13, 30, 1 (dagegen Cic. Tusc. 5, 28: qui sint in bonis, nullo adiuncto malo, d.i. die im Besitze u.
    ————
    Genusse von [phys.- u. moral.] Gütern aller Art sind): u. in dieser Bedtg. habere in bonis, ICt.: dagegen esse in bonis alcis, im Besitze jmds. sein, jmdm. angehören, ICt. – c) bonum, das Gute = der Nutzen, Vorteil, die Belohnung u. dgl., nullā boni spe, ohne sich etwas Gutes zu versehen, Tac.: quis enim ullam ullius boni spem haberet in eo? sollte sich von ihm etw. G. versehen? Cic.: quid mihi sit boni (was sollte es mir helfen), si mentiar, Plaut.: cui bono fuisset, wenn es zum Nutzen gereicht hätte, zugute gekommen wäre, Cic.: quibus occidi patrem bono fuit, Cic. – bonum publicum, der Staatsvorteil, das Staatswohl, das allgemeine Beste (Ggstz. malum publicum), hoc ita si fiat, publico fiat bono, Plaut.: bene gerere rem bono publico, Plaut.: bonum publicum simulantes, Sall.: ne ira obstaret bono publico, Liv.: privato usui bonum publicum postponitur, Tac. – so auch commune bonum, das gemeine Wohl (Beste), non desinemus communi bono operam dare, Sen. de otio 1 (28), 4.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > bonus

  • 14 triumvir

    triumvir, virī, m. (tres n. vir), der Triumvir, Plur. triumvirī ( auch tresviri u. III viri geschr.), ein aus drei Mitgliedern bestehendes Beamtenkollegium, die Dreimänner, Triumvirn, I) (tresviri) als Vorsteher über die Gefängnisse, Plaut. Amph. 156 u.a. – II) triumviri coloniae deducendae od. agro dando od. agro dividendo od. agris dividendis od. agro assignando (od. agrarii, s. unten Sing.), zur Abführung der Kolonisten und zur Verteilung der Äcker unter diese, tr. col. ded., Liv. 4, 11, 5; 6, 21, 4; 8, 16, 14 u.a.: tr. agr. dando, Liv. 3, 1, 6: tr. agro div., Liv. epit. 58 u. 59: tr. agr. ass., Liv. 21, 25, 3 (vgl. Corp. inscr. Lat. 12, 643 III VIRI A.I.A., d.i. triumviri agris iudicandis assignandis): Sing. triumvir coloniis deducendis, Sall. Iug. 42, 1: triumvir coloniae deducendae, Corp. inscr. Lat. 1, 538: triumvir agris dividendis, Flor. 3, 14, 6: triumvir agrarius, Liv. 27, 21, 10: cum triumvir coloniam deduxisset, Cic. Brut. 79: tresviri, Liv. 32, 2, 6. – III) triumviri capitales od. carceris lautumiarum, Oberkerkermeister, die die Aussicht über die Staatsgefängnisse führten, die Strafen (Stäupung u. Hinrichtung durch den Strang) vollziehen zu lassen u. über die öffentliche Sicherheit u. Ruhe zu wachen hatten, Cic. or. 156. Liv. 25, 1, 10; 39, 14, 10. Pompon. dig. 1, 2, 2. § 30: triumviri carceris lautumiarum, Liv. 32, 26, 27: triumviris opus
    ————
    est, comitio, carnifice, Sen. contr. 7, 1 (16), 22: Sing. triumvir capitalis, Ascon. Cic. Mil. § 19 H.p. 32, 20 Kiessl. u. Corp. inscr. Lat. 11, 6163: bl. triumvir, Val. Max. 5, 4, 7. Ascon. Cic. Mil. § 19 H.p. 32, 24 u. 26 Kiessl. Vgl. auch den Scherz Ciceros Cic. ep. 7, 13, 2 (s. Treveri). – IV) triumviri epulones, s. epulo. – V) triumviri mensarii, drei Kommissäre zur Regulierung der Gelder, Liv. 23, 21, 6; 24, 18, 12; 26, 36, 8 (§ 11 bl. triumviri gen.). – VI) triumviri monetales, Münzherrn, Münzmeister, Pompon. dig. 1, 2, 2. § 29: sonst triumviri auro, argento, aeri flando, feriundo gen., Cic. ep. 7, 13, 2 (vgl. Treveri). – VII) triumviri nocturni, die zur Nachtzeit für die Sicherheit vor Feuersgefahr zu sorgen, daher auch den Befehl über die vigiles nocturni hatten, Paul. dig. 1, 15, 1. Val. Max. 8, 1. damn. 6 (wo Singul.). – VIII) triumviri (tresviri) rei publicae constituendae, die zur Beruhigung des Staates vereinigten Antonius, Lepidus u. Oktavianus, Liv. epit. 120 (wo tresviri r.p.c.). Gell. 14, 7, 5: bl. triumviri, Suet. Aug. 36; Tib. 4, 2: Sing. triumvir rei p. const., Gell. 3, 9, 4: triumvir rei publicae, Nep. Att. 12, 2. Vell. 2, 88, 1: bl. triumvir, Suet. Aug. 9. Plin. 33, 50. – IX) zur Aushebung von Rekruten, Liv. 25, 5, 6. – X) triumviri sacris conquirendis donisque persignandis, um die Heiligtümer zusammenzusuchen u. die Weihgeschenke aufzuzeichnen, Liv. 25, 7, 5. – XI) triumviri
    ————
    reficiendis aedibus Fortunae matris Matutae intra portam Carmentalem, sed et Spei extra portam, quae priore anno incendio consumptae fuerant, Liv. 25, 7, 6. – XII) in den Munizipien, die aus drei Mitgliedern bestehende oberste Behörde, Sing. Cic. Clu. 38: III vir Bovillensium, Corp. inscr. Lat. 14, 2413. – Nomin. triumvir ( neben duumvir) auch (aber ohne Beleg) angeführt von Prisc. de fig. num. § 32. p. 416, 31 K. u. de accent. § 24. p. 523, 31 K. – Abl. Sing., C. Caecilius pro triumviro quater, Corp. inscr. Lat. 8, 7986: Genet. Plur. gew. triumvirûm, Cato oratt. fr. 40. no. 3. Corp. inscr. Lat. 1, 198. lin. 13. Gav. Bass. b. Gell. 3, 9, 4.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > triumvir

  • 15 canto

    canto, āvi, ātum, 1, v. n. and a. [cano], freq. in form, but mostly agrees in meaning with cano.
    I.
    Neutr., to produce melodious sounds (by the voice or an instrument), to sound, sing, play (class. in prose and poetry; rare in Cic.).
    A.
    Of men:

    Pamphilam Cantatum provocemus,

    Ter. Eun. 3, 1, 53:

    saltare et cantare,

    Cic. Cat. 2, 10, 23:

    neque enim vocum suavitate videntur aut novitate quădam cantandi revocare eos solitae (sirenes),

    id. Fin. 5, 18, 49:

    Arcades ambo Et cantare pares,

    Verg. E. 7, 5; 10, 32:

    cantando victus,

    id. ib. 3, 21; Tib. 2, 1, 66:

    adimam cantare severis,

    Hor. Ep. 1, 19, 9:

    ut (cantores) numquam inducant animum cantare rogati,

    id. S. 1, 3, 2; Suet. Tit. 3: non est Cantandum, there is no occasion for singing, i. e. for imagination, fiction, Juv. 4, 35.—Of an actor:

    cantante eo (Nerone) ne necessariă quidem causă excedere theatro licitum erat,

    Suet. Ner. 23; 20; id. Vesp. 4 al.; cf.

    under II. B. 2.: conducta veni, ut fidibus cantarem seni,

    Plaut. Ep. 3, 4, 64:

    structis avenis,

    Ov. M. 1, 677:

    ad chordarum sonum,

    Nep. Epam. 2, 1.—Less freq. of instrumental music, and only with abl. of the instrument (cf. cano):

    tibiis,

    Nep. Epam. 2, 1; id. ib. praef. § 1; Vulg. Luc. 7, 32:

    lituo, tubă,

    Gell. 20, 2, 2:

    calamo,

    Sen. Ben. 4, 6, 5: ad manum histrioni, in comedy, to sing and play while the actor accompanies the song with gestures or dancing, Liv. 7, 2, 10; cf. Val. Max. 2, 4, 4.— Pass. impers.:

    in caelo cantatur et psallitur,

    Arn. 3, 21.—Prov.:

    surdo,

    Prop. 4 (5), 8, 47, and ad surdas aures, Ov. Am. 3, 7, 61, to preach to deaf ears; cf. cano, II. B.—
    2.
    Of the singing pronunciation of an orator, to declaim in a singing tone, to sing, drawl: si cantas, male cantas, si legis, cantas, C. Caesar ap. Quint. 1, 8, 2; 11, 1, 56; 11, 3, 57; 11, 3, 58; 11, 3, 59; 11, 3, 60; cf. Juv. 10, 178.—Hence, to recite, declaim:

    quaecumque sedens modo legerat, haec eadem... cantabit versibus isdem,

    Juv. 7, 153.—
    B.
    Of birds and fowls:

    prius quam galli cantent,

    crow, Plaut. Mil. 3, 1, 96; so,

    deos gallis signum dedisse cantandi,

    Cic. Div. 2, 26, 57:

    cantantes aves,

    Prop. 4 (5), 9, 30.—
    C.
    Transf., of instruments, to sound, resound:

    pastoris bucina cantat,

    Prop. 4 (5), 10, 30:

    cantabat fanis, cantabat tibia ludis,

    Ov. F. 6, 659 sq. —
    II. A.
    With the song itself, carmen, versus, etc., as object, to sing, play, recite:

    carmina non prius Audita canto,

    Hor. C. 3, 1, 4:

    rustica verba,

    Tib. 2, 1, 52:

    Hymen cantatus,

    Ov. H. 12, 137; cf.:

    Hymenaeum qui cantent,

    Ter. Ad. 5, 7, 7:

    obscena,

    Ov. F. 3, 676.—
    B.
    With particular persons or things, the subjects of song, as objects, to sing, to celebrate or praise in song, sing of, write poetry upon, etc.:

    celebrem deum,

    Tib. 2, 1, 83:

    absentem amicam,

    Hor. S. 1, 5, 15:

    rivos,

    id. C. 2, 19, 11:

    convivia, proelia virginum,

    id. ib. 1, 6, 19:

    Augusti tropaea,

    id. ib. 2, 9, 19:

    Pythia (sc. certamina),

    id. A. P. 414:

    cantari dignus,

    Verg. E. 5, 54:

    per totum cantabimur orbem,

    Ov. Am. 1, 3, 25; 2, 17, 33; cf.:

    illa meis multum cantata libellis,

    Mart. 9, 50, 1:

    cantatus Achilles,

    Ov. Am. 2, 1, 29:

    laudes tuas,

    id. F. 2, 658. —Esp.,
    2.
    Of an actor, to represent a part, to act (cf. supra, I. A.):

    cantavit (Nero) Orestem matricidam, Oedipodem excaecatum, etc.,

    Suet. Ner. 21:

    Nioben,

    id. ib. 21:

    tragoedias,

    id. ib. 21:

    fabulam,

    id. ib. 46 fin.:

    epinicia,

    id. ib. 43 fin.
    C.
    Hence, because the oracles were of old uttered in verse, of any mysterious, prophetic, or warning utterance, to predict, warn, point out, indicate, make known, say:

    vera cantas? vana vellem,

    Plaut. Most. 4, 2, 64. —Of inanimate things:

    urna haec litterata est: ab se cantat cuja sit,

    Plaut. Rud. 2, 5, 21:

    civi inmoeni scin quid cantari solet?

    id. Trin. 2, 2, 69; id. Bacch. 4, 9, 61.—
    2.
    To bring something repeatedly to recollection, to reiterate, harp upon, forewarn of or against:

    haec dies noctes canto, ut caveas,

    Plaut. Trin. 2, 2, 12:

    harum mores,

    Ter. Heaut. 2, 3, 19:

    nam, ut scis, jam pridem istum canto Caesarem,

    Cic. Q. Fr. 2, 11 (13), 1:

    quid fati provida cantet avis,

    Tib. 2, 5, 12:

    quae me juvene utique cantare solebant,

    Quint. 8, 3, 76.—
    III.
    In the lang. of religion, as v. n. or a., to use enchantments, charms, incantations, to enchant, to charm, Cato, R. R. 160, 1; Varr. R. R. 1, 2, 27:

    frigidus in pratis cantando rumpitur anguis,

    Verg. E. 8, 71:

    cantata Luna,

    exorcised by magic, Prop. 4 (5), 5, 13:

    falx,

    Ov. H. 6, 84:

    herbae,

    id. M. 7, 98:

    ignis,

    Sil. 1, 430:

    tum quoque cantato densetur carmine caelum,

    an incantation, Ov. M. 14, 369.—
    B.
    To call forth, produce by charms:

    et chelydris cantare soporem,

    Sil. 8, 498:

    cantata umbra,

    Luc. 6, 767.

    Lewis & Short latin dictionary > canto

  • 16 sal

    sal, sălis ( neutr. collat. form of the nom. sălĕ, Enn. ap. Gell. 2, 26, or Ann. v. 378 Vahl.; Varr. ap. Non. 223, 17; also, in the regular form sometimes neutr. in sing., v. infra, I.; but plur. always sales, m.; cf. Neue, Formenl. 1, 697 sq.; dat. plur.: infusis salis, Fabian. ap. Charis. p. 82 P.), m. [root sal-, to stream, flow; cf. hals; perh. also found in insula, salix].
    I.
    Lit., salt.
    a.
    Sing.
    (α).
    Masc.: ex sale, qui apud Carthaginienses fit, Cato ap. Prisc. p. 659 P.:

    salem candidum sic facito,

    id. R. R. 88; Varr. R. R. 1, 7, 8; Col. 6, 17, 7; 8, 6 Schneid. N. cr.; 12, 6, 2; 12, 21, 2 al.; Plin. 31, 7, 39, § 73; Plaut. Merc. 1, 2, 95; id. Curc. 4, 4, 6; id. Pers. 3, 3, 25; Sall. Fragm. ap. Charis. p. 82 P., and ap. Prisc. p. 644 ib.; Hor. S. 1, 5, 46 et saep.—Prov.:

    salem cum pane edit,

    Plin. 31, 8, 41, § 89.—
    (β).
    Neutr.: nunc vides in conviviis ita poni et sal et mel, Varr. ap. Charis. p. 82 P.; so, aliud, Fabian. ib. p. 82 P.;

    tritum,

    Veg. 2, 24, 4 al.; v. also infra, II.—
    (γ).
    Doubtful gen.:

    multos modios salis,

    Cic. Lael. 19, 67:

    (caseum) parco sale reponunt,

    Verg. G. 3, 403; Caes. B. C. 2, 37:

    salis vendendi arbitrium,

    Liv. 29, 6; 45, 29; Hor. S. 1, 3, 14; 2, 2, 17; 2, 4, 74; Col. 7, 8, 5; Cels. 2, 24; Plin. 31, 7, 42, § 91.—
    b.
    Plur.:

    quin aspergi solent sales: melior fossilis quam marinus,

    Varr. R. R. 2, 11, 6; Col. 7, 4, 8; 8, 6, 1; Pall. 9, 2 Mai; id. Nov. 19; Fabian. ap. Charis. p. 82 P.; Ov. M. 15, 286.—
    B.
    Meton.
    1.
    Poet., the salt water, brine, sea.
    a.
    Sing., Enn. 1. 1.:

    supra rorem salis edita pars est remorum,

    Lucr. 4, 438:

    et sale tabentes artus in litore ponunt,

    Verg. A. 1, 173; 1, 35; 3, 385; 5, 848; 5, 866; 6, 697; 10, 214; Ov. P. 1, 1, 70; Val. Fl. 4, 722.—
    b.
    Plur.:

    sales amari,

    Ov. M. 15, 286:

    aequorei,

    Luc. 10, 257.—
    2.
    A speck on precious stones shaped like a grain of salt.Sing.:

    sal,

    Plin. 37, 6, 22, § 83; 37, 8, 37, § 117; 37, 2, 10, § 28.— Plur.:

    sales,

    Plin. 37, 2, 8, § 22.—
    II.
    Trop.
    A.
    Intellectual acuteness, good sense, shrewdness, cunning, wit, facetiousness, sarcasm, a witticism, witty saying (class. in sing. and plur.;

    syn.: lepos, facetiae, festivitas): (sal) adeo necessarium elementum est, ut transierit intellectus ad voluptates animi quoque. Nam ita sales appellantur, omnisque vitae lepos et summa hilaritas laborumque requies non alio magis vocabulo constat,

    Plin. 31, 7, 41, § 88.
    a.
    Sing.:

    qui habet salem, quod in te est,

    Ter. Eun. 3, 1, 10; cf.:

    nulla venustas, Nulla in tam magno est corpore mica salis,

    Cat. 86, 4:

    Caesar inusitatum nostris oratoribus leporem quendam et salem est consecutus,

    Cic. de Or. 2, 23, 98; cf. id. N. D. 2, 29, 74:

    sale vero et facetiis Caesar vicit omnis,

    id. Off. 1, 37, 133:

    (litterae) tum humanitatis sparsae sale,

    id. Att. 1, 13, 1:

    qui (versus) dum denique habent salem ac leporem,

    Cat. 16, 7:

    P. Scipio omnes sale facetiisque superabat,

    Cic. Brut. 34, 128; cf.:

    argutiae facetissimi salis,

    Plin. 35, 10, 37, § 117:

    salis satis est, sannionum parum, Cic Fam. 9, 16, 10: in quo mihi videtur specimen fuisse humanitatis, salis, suavitatis, leporis,

    id. Tusc. 5, 19, 55:

    (Lucilius) sale multo Urbem defricuit,

    Hor. S. 1, 10, 3; cf.

    of the same: acerbitas et abundantia salis,

    Quint. 10, 1, 94:

    hic delectatur iambis, Ille Bioneïs sermonibus et sale nigro,

    i. e. biting wit, sarcasm, Hor. Ep. 2, 2, 60; Cat. 13, 5:

    qui plurimum in scribendo et salis haberet et fellis nec candoris minus,

    Plin. Ep. 3, 21, 1. —
    (β).
    Neutr. (ante-class.): quicquid loquitur, sal merum est, Afran. ap. Prisc. p. 659 P.; so, (puella) Charitôn mia, tota merum sal, Lucr. 4, 1162.—
    b.
    Plur.:

    Romani veteres atque urbani sales,

    Cic. Fam. 9, 15, 2:

    vestri proavi Plautinos Laudavere sales,

    Hor. A. P. 271; Sen. Vit. Beat. 27, 2:

    periculosi sales,

    id. Tranq. 1, 4:

    libaboque tuos, scite Menandre, sales,

    Prop. 3 (4), 21, 28:

    huic generi orationis aspergentur etiam sales, qui in dicendo minimum quantum valent: quorum duo genera sunt, unum facetiarum, alterum dicacitatis,

    Cic. Or. 26, 87; cf. Quint. 6, 3, 15; 10, 1, 117:

    (Ciceronem) in salibus aliquando frigidum,

    id. 12, 10, 12:

    a salibus suffusis felle refugi,

    Ov. Tr. 2, 565:

    protervi sales,

    Stat. S. 1, 6, 6:

    salibus vehemens intra pomoeria natis,

    Juv. 9, 11.—
    * B.
    (Borrowed from the use of salt as a relish.) Good taste, elegance:

    tectum antiquitus constitutum plus salis quam sumptūs habebat,

    Nep. Att. 13, 2.—
    C.
    Sharpness, pungency, stimulus, incentive:

    quae (sc. calor, sanguis) aviditatem naturali sale augent,

    Plin. 10, 72, 93, § 198.

    Lewis & Short latin dictionary > sal

  • 17 ego

    ego, Pron. pers. (εγώ, Genet. meī, Dat. mihi, Akk. mē, Abl. mē; Plur. Nom. nōs [νῶϊ], Genet. nostrûm [wahrsch. zsgzg. od. synkop. aus nostrorum od. nostrarum, die bei den Komik. auch noch für nostrum vorkommen, s. Brix Plaut. mil. 174. Wagner Ter. heaut. 386] u. nostrī [eig. Genet. neutr. v. noster = unseres Wesens, gegen unser Wesen], Dat. nōbīs, Akk. nōs, Abl. nōbīs), ich, im Plur. wir, I) eig.: 1) im allg.: ego tu sum, tu es ego; uni animi sumus, Plaut.: ego sum ille consul, qui etc., Cic.: inopis nunc te misereat mei, Ter.: nos, nos, dico aperte, consules desumus, Cic.: alter ego u. ego alter, mein zweites Ich, Cic. u. Plin. ep. (s. Beier Cic. Lael. 80. p. 125 sq.). – Genet. nostrum partitiv, qui, ut ipsi noti sunt, sic nostrum unumquemque norunt, Cic.; u. (bei omnium) possessiv, Roma communis patria omnium nostrum, Cic. – Genet. nostri objektiv, grata mihi vehementer est memoria nostri tua, Cic.; u. (bei Einteilung des menschlichen Wesens) partitiv, pars melior mei, mein besseres Ich, Ov.: nostri melior pars animus est, Sen. – 2) insbes.: a) mihi u. nobis als ethische Dative, sit mihi (orator) tinctus litteris, Cic.: quid ait tandem nobis Sannio? Ter. – b) nos für ego, wie wir für ich, wenn einer von sich in der Mehrzahl redet, nos patriam fugimus, Verg. ecl. 1, 4: u. so Cic. ep. 1, 7, 4 u.a.: u. so nobis consulibus, Cic. Cat. 3, 8, 18. – beim Singul., nobis merenti, Tibull. 3, 6, 55: insperanti nobis, Catull. 107, 5 sq.: absente nobis, Ter. eun. 649. – II) meton.: A) ad me, zu mir, d.i. in mein Haus, zu den Meinigen, Ter. u. Cic.: eamus ad me, Ter.: neque domum umquam ad me litteras mittam, Cic. – B) a me, d.i. 1) von dem Meinigen, aus meiner Tasche (Kasse), a me argentum dedi, Plaut.: se a me solvere, Cic. – 2) aus meinem Hause, Plaut.: so auch a nobis, Plaut. – / a) ego etc. durch enklitische Nachsilben verstärkt, u. zwar: α) durch die Enklitika met bei allen Kasus, außer im Genet. Plur., egomet (meimet, mihimet, memet etc.), ich selbst, ich für mein Teil, od. bloß ich (betont) usw., wozu auch des stärkern Nachdrucks und Gegensatzes wegen nicht selten noch ipse in gleichem Kasus hinzugefügt wird, wie mihimet ipsi, memet ipsum, nosmet ipsos, Komik., Cic. u.a.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 2. S. 362 u. 363. – β) durch die Enklitika pte am Akk. Sing., mepte potius fieri servom, ich selbst, Plaut. Men. 1059: am Dat., mihipte, Cato nach Fest. 154, 11. – γ) im Akk. Sing. durch Verdoppelung, meme, Sil. 9, 652. – b) alter Genet. mis = mei, nach Prisc. 13, 4. Serv. Verg. Aen. 2, 595 u.a. Gramm.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 2. S. 347 u. 348 u. Vahlen Rhein. Mus. 16, 574 (nach dem bei Enn. mis nicht mehr stehen kann). – c) der Dat. Sing. arch. mihei, Corp. inscr. Lat. 1, 1016 u.a., u. mihe, ibid. 1, 1049; mihi zsgzg. in mi, häufig bei Dichtern, selten bei Prosaikern (doch auch in Cic. epp.), s. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 2. S. 349 f.; für mi altertümlich mei (einsilbig). Plaut. most. 194 Schoell. Nov. com. 49. Catull. 77, 34 (vgl. Lachm. Lucr. 4, 602); u. ebenso me, Vet. form. bei Varro LL. 7, 8. Varro r. r. 3, 16, 2. – d) Akk. Sing. arch. mehe, Pac. tr. 143 R.2 (nach Quint. 1, 5, 21) u. med, Plaut. Amph. 434; asin. 20; capt. 405 u. ö. Caecil. com. 76. Corp. inscr. Lat. 1, 54; 14, 4112. 4123, 1. 4184 a. – e) Abl. Sing. med, Plaut. Amph. 663; Men. 492 u. ö. Vgl. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 238 u. 239. – f) arch. Dat. Plur. nobeis, Corp. inscr. Lat. 2, 3871. Plaut. Poen. 664. – g) Akk. Plur. enos, Carm. arv. im Corp. inscr. Lat. 1, 28.

    lateinisch-deutsches > ego

  • 18 ego

    ego, Pron. pers. (εγώ, Genet. meī, Dat. mihi, Akk. mē, Abl. mē; Plur. Nom. nōs [νῶϊ], Genet. nostrûm [wahrsch. zsgzg. od. synkop. aus nostrorum od. nostrarum, die bei den Komik. auch noch für nostrum vorkommen, s. Brix Plaut. mil. 174. Wagner Ter. heaut. 386] u. nostrī [eig. Genet. neutr. v. noster = unseres Wesens, gegen unser Wesen], Dat. nōbīs, Akk. nōs, Abl. nōbīs), ich, im Plur. wir, I) eig.: 1) im allg.: ego tu sum, tu es ego; uni animi sumus, Plaut.: ego sum ille consul, qui etc., Cic.: inopis nunc te misereat mei, Ter.: nos, nos, dico aperte, consules desumus, Cic.: alter ego u. ego alter, mein zweites Ich, Cic. u. Plin. ep. (s. Beier Cic. Lael. 80. p. 125 sq.). – Genet. nostrum partitiv, qui, ut ipsi noti sunt, sic nostrum unumquemque norunt, Cic.; u. (bei omnium) possessiv, Roma communis patria omnium nostrum, Cic. – Genet. nostri objektiv, grata mihi vehementer est memoria nostri tua, Cic.; u. (bei Einteilung des menschlichen Wesens) partitiv, pars melior mei, mein besseres Ich, Ov.: nostri melior pars animus est, Sen. – 2) insbes.: a) mihi u. nobis als ethische Dative, sit mihi (orator) tinctus litteris, Cic.: quid ait tandem nobis Sannio? Ter. – b) nos für ego, wie wir für ich, wenn einer von sich in der Mehrzahl redet, nos patriam fugimus, Verg. ecl. 1, 4: u. so Cic. ep. 1, 7, 4 u.a.: u. so nobis consulibus, Cic. Cat. 3, 8, 18. –
    ————
    beim Singul., nobis merenti, Tibull. 3, 6, 55: insperanti nobis, Catull. 107, 5 sq.: absente nobis, Ter. eun. 649. – II) meton.: A) ad me, zu mir, d.i. in mein Haus, zu den Meinigen, Ter. u. Cic.: eamus ad me, Ter.: neque domum umquam ad me litteras mittam, Cic. – B) a me, d.i. 1) von dem Meinigen, aus meiner Tasche (Kasse), a me argentum dedi, Plaut.: se a me solvere, Cic. – 2) aus meinem Hause, Plaut.: so auch a nobis, Plaut. – a) ego etc. durch enklitische Nachsilben verstärkt, u. zwar: α) durch die Enklitika met bei allen Kasus, außer im Genet. Plur., egomet (meimet, mihimet, memet etc.), ich selbst, ich für mein Teil, od. bloß ich (betont) usw., wozu auch des stärkern Nachdrucks und Gegensatzes wegen nicht selten noch ipse in gleichem Kasus hinzugefügt wird, wie mihimet ipsi, memet ipsum, nosmet ipsos, Komik., Cic. u.a.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 2. S. 362 u. 363. – β) durch die Enklitika pte am Akk. Sing., mepte potius fieri servom, ich selbst, Plaut. Men. 1059: am Dat., mihipte, Cato nach Fest. 154, 11. – γ) im Akk. Sing. durch Verdoppelung, meme, Sil. 9, 652. – b) alter Genet. mis = mei, nach Prisc. 13, 4. Serv. Verg. Aen. 2, 595 u.a. Gramm.; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 2. S. 347 u. 348 u. Vahlen Rhein. Mus. 16, 574 (nach dem bei Enn. mis nicht mehr stehen kann). – c) der Dat. Sing. arch. mihei, Corp. inscr. Lat. 1, 1016 u.a., u. mihe,
    ————
    ibid. 1, 1049; mihi zsgzg. in mi, häufig bei Dichtern, selten bei Prosaikern (doch auch in Cic. epp.), s. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 2. S. 349 f.; für mi altertümlich mei (einsilbig). Plaut. most. 194 Schoell. Nov. com. 49. Catull. 77, 34 (vgl. Lachm. Lucr. 4, 602); u. ebenso me, Vet. form. bei Varro LL. 7, 8. Varro r. r. 3, 16, 2. – d) Akk. Sing. arch. mehe, Pac. tr. 143 R.2 (nach Quint. 1, 5, 21) u. med, Plaut. Amph. 434; asin. 20; capt. 405 u. ö. Caecil. com. 76. Corp. inscr. Lat. 1, 54; 14, 4112. 4123, 1. 4184 a. – e) Abl. Sing. med, Plaut. Amph. 663; Men. 492 u. ö. Vgl. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 238 u. 239. – f) arch. Dat. Plur. nobeis, Corp. inscr. Lat. 2, 3871. Plaut. Poen. 664. – g) Akk. Plur. enos, Carm. arv. im Corp. inscr. Lat. 1, 28.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ego

  • 19 cantitō

        cantitō —, ātus, āre, freq.    [canto], to sing often: ut habeas quicum cantites, to practise music with, T.: carmina in epulis.
    * * *
    cantitare, cantitavi, cantitatus V
    sing; sing repeatedly, sing over and over; sing/play often (L+S)

    Latin-English dictionary > cantitō

  • 20 cratis

    crātis, is ( nom. sing. only Veg. Art. Vet. 1, 56, 5; acc. sing. cratim, Plaut. Poen. 5, 2, 65), f. [Sanscr. kart, to spin; cf. crassus], wicker-work, a hurdle.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    1.
    Sing. (rare):

    flexilis,

    Plin. 16, 40, 77, § 209; 10, 44, 61, § 126:

    juncea,

    id. 21, 14, 49, § 84; Juv. 11, 82.—
    2.
    Plur. (so most freq.; and by the ancient gram. sometimes regarded as plur. tantum;

    v. Neue, Formenl. I. p. 455),

    Cato, R. R. 10, 2; 11, 4; Verg. A. 11, 64; Hor. Epod. 2, 45; Col. 12, 15, 1 al.—
    B.
    Esp.
    1.
    A harrow; sing., Plin. 18, 16, 43, § 145; 18, 20, 49, § 180; 18, 18, 48, § 173.— Plur., Verg. G. 1, 94.—
    2.
    A hurdle with which criminals were covered, and on which stones were thrown; sing., Plaut. Poen. 5, 2, 65; Liv. 1, 51, 9; 4, 50, 4; Tac. G. 12.—
    3.
    Milit., fascines, Caes. B. G. 4, 17; 5, 40; Liv. 10, 38, 5; Tac. A. 1, 68 al. —As a covering for besiegers in attacks, Curt. 5, 3, 7.—
    4.
    The ribs of a shield:

    umbonum,

    Verg. A. 7, 633; Curt. 10, 2, 23; Sil. 5, 522 sq.—
    5.
    = testudo, the interlocked shields of a rank of soldiers, Luc. 3, 485.—
    II.
    Transf., a joint, rib, etc.:

    pectoris,

    Verg. A. 12, 508:

    laterum,

    Ov. M. 12, 370; cf.

    spinae,

    the joints of the backbone, id. ib. 8, 806:

    favorum,

    honey-comb, Verg. G. 4, 214:

    cratem facit vitis,

    grows confusedly, Col. 4, 2, 1 al.

    Lewis & Short latin dictionary > cratis

См. также в других словарях:

  • Sing-Akademie (Berlin) — Sing Akademie zu Berlin http://www.sing akademie.de Sitz: Berlin / Deutschland Gründung: 24 …   Deutsch Wikipedia

  • Sing-Akademie zu Berlin — Sitz: Berlin / Deutschland Gründung: 24. Mai 1791 Gattung: Gemischter Chor …   Deutsch Wikipedia

  • Sing the Sorrow — Studio album by AFI Released March 11, 2003 …   Wikipedia

  • Sing, Sing, Sing — (With a Swing) ist eine Komposition von Louis Prima aus dem Jahr 1936, die insbesondere in der Coverversion von Benny Goodman zum Jazzstandard wurde. Inhaltsverzeichnis 1 Entstehungsgeschichte 2 Coverversionen 3 Statistik un …   Deutsch Wikipedia

  • Sing, Sing, Sing (With a Swing) — Исполнитель …   Википедия

  • Sing, Sing, Sing — (With a Swing) is a 1936 song, written by Louis Prima, that has become one of the definitive songs of the big band and swing era. Although written by Prima, it is often most associated with Benny Goodman. The song has since been covered by… …   Wikipedia

  • sing — W2S1 [sıŋ ] v past tense sang [sæŋ] past participle sung [sʌŋ] ↑microphone, ↑sheet music ▬▬▬▬▬▬▬ 1¦(with your voice)¦ 2¦(birds)¦ 3¦(high noise)¦ 4 sing somebody s praises 5 sing a different tune …   Dictionary of contemporary English

  • Sing Pao Daily News — (zh t|t=成報 Pinyin: Chéng Bào) is one of the oldest Chinese newspapers in Hong Kong and was first published on May 1, 1939 by the Sing Pao Newspaper Company Limited (成報報刊有限公司 Pinyin: Chéngbào Bàokān Yǒuxiàn Gōngsī). It was initially published once …   Wikipedia

  • Sing Buri Province — Sing Buri สิงห์บุรี   Province   Seal …   Wikipedia

  • Sing — most often is used to describe the activity of singing a song.Sing may also refer to:In music:* Sing (The Carpenters song), a song written by Joe Raposo and performed on Sesame Street ; reprised by the Carpenters in 1973 * Sing (To Me) , a 1991… …   Wikipedia

  • SING! — is an annual student run musical production put on by some high schools in the New York City area. It is a theater competition between the various grades, with the setup between grades differing from school to school (such as sophomore freshman… …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»